19. yüzyılda Mısırlı panislamist-milliyetçi entellektüel: Ahmet Şevki`nin Osmanlı-Mısır ilişkileri açısından değerlendirilmesi

Abstract

Mısır, Yavuz Sultan Selim tarafından 1517 yılında Osmanlı topraklarına dâhil edilmiştir. Ancak Mısır?ın stratejik önemi, Fransa ve İngiltere?nin bu ülkeye yönelik sömürge faaliyetlerinin nedeni olmuştur. Ayrıca Mısır, Babıâli?ye uzaklığı sebebiyle hiçbir zaman tam olarak Osmanlı Devleti?ne bağlı kalamamıştır. Gerek Avrupa devletlerinin Mısır?daki sömürge faaliyetleri, gerekse Mısır?ın Osmanlı Devleti?ne olan uzaklığı bu ülkede çeşitli fikir akımlarının oluşmasına da katkı sağlamıştır. Özellikle Mısır aydınlarının Osmanlı hilafetine bakışı ve farklı milliyetçilik anlayışlarının ortaya çıkması bunlardan birkaçıdır. Tezimize konu olan ?Panislamizm/İttihad-ı İslam ve Milliyetçilik? kavramlarının kaynağını teşkil eden İslamcılık ideolojisinin 19. yüzyılda Osmanlı ve Mısır?daki tezahürlerini inceledik. Özellikle Mısır ve bu ülkede yaşayan entelektüeller üzerinde İslamcılık ve milliyetçiliğin etkisi derinden hissedilmiştir. Bu entelektüellerden Ahmet Şevki?yi seçmemizin nedeni ise, onun Türk asıllı Arap olması ve yaşadığı dönemde II. Abdülhamit?e ve hilafete olan bağlılığı idi.Bu dönemde Mısır?da milliyetçilik kavramı birkaç farklı şekilde algılanıyordu. Ahmet Şevki?nin milliyetçilik anlayışı ?Osmanlı Hilafetine Bağlı Mısır Milliyetçiliği? idi. Ahmet Şevki?nin İslam Birliği düşüncesi ve milliyetçi yönü bu çalışmanın ana konusudur. Şevki, hilafete bağlı olduğundan İslam Birliği düşüncesine sahip; Mısır?a olan sevgisi yönüyle de milliyetçi bir entelektüeldir. Anahtar Sözcükler: Ahmet Şevki, İttihadı İslam, Mısır, Milliyetçilik

Egypt was conquered in 1517 by Yavuz Sultan Selim and became a part of Ottoman Empire. However, the strategic importance of Egypt always drew the high attention of France and Great Britain to exploit the area. Moreover; Egypt could not be totally attached to the Ottoman Empire because of the distance to the Sublime Porte. Both the distance to the sublime Porte and the exploitation activities of European countries led to bring about different movement of thought in Egypt. Especially, the idea of Egyptian intellectuals to the Ottoman Empire and different nationalism approaches are some of these different movement of thought in Egypt.We have analyzed the manifestations of the source of ?Pan-Islamism/Union of Islam and Nationalism? terms in Ottoman Empire and Egypt in the 19th century. The effects of Islamism and Nationalism have been felt deeply especially by the intellectuals living in Egypt. The reason why Ahmad Shawqi was chosen among these intellectuals is that he was originally Turkish and was deeply attached to Abdulhamit II and to the caliphate during his life-time.The nationalism idea was being recognized in some different ways in Egypt at that time. The nationalism idea of Ahmad Shawqi was based on the ?Egyptian Nationalism attached to the Ottoman Caliphate?.Ahmad Shawqi?s Union of Islam and Nationalism idea is the core of this study. Shawqi has got the Union of Islam idea since he was attached to the caliphate and is a nationalist intellectual because of his compassion to Egypt.