Türkiye`de kamu iktisadi teşebbüslerinin faaliyetleri ve bölge ekonomisine katkıları üzerine bir araştırma: Ülfet Gıda ve Sabun Sanayii Anonim Şirketi örneği

Abstract

Devlet-Ekonomi ilişkisi tarihsel süreçte iktisadi ekollerin anlaşmazlığa düştüğü konulardandır. Devletin iktisadi yaşamdaki rolü, 20. yüzyılda tüm ekonomileri etkileyecek şekilde önemli bir değişime uğramıştır. 19. yüzyılda Klasik İktisatçıların etkisiyle önemli ölçüde sınırlanan hükümet müdahaleleri sonraki yüzyılda hızla artmıştır. Keynezyen iktisadi yaklaşımlar ve iki dünya savaşının mali sonuçları devletin ekonomideki rolünün artmasına yol açmıştır. Bu yüzyıl, kamu iktisadi teşebbüslerinin de dünya ekonomilerinde yerini aldığı bir dönemi ifade etmektedir. Birçok ülkede olduğu gibi Türkiye'de de 1930'lı yıllardan itibaren kamu iktisadi teşebbüsleri hızla artmış ve iktisadi büyüme ve kalkınma ile ülkede sanayi kültürünün oluşmasına katkı sağlamışlardır. Bu çalışmada, 1955 yılında kurulan bir kamu iktisadi teşebbüsü olan Ülfet Gıda ve Sabun Sanayi A.Ş.'nin faaliyetleri incelenmiştir. Güneydoğu Anadolu Bölgesi'ndeki zeytin üretimini potansiyeline ulaştırmak ve ülke ekonomisine katkı sağlamak amacında olan bu KİT, 1980 yılında kadar devlet sermayesinin ağırlık olduğu ve daha sonra kademeli kamu payının azaldığı bir süreç izleyerek 2000 yılında tamamen özelleştirilerek tarihteki yerini almıştır. Çalışma sonuçları göstermiştir ki, Ülfet Gıda ve Sabun Sanayi A.Ş., faaliyet gösterdiği sektör ve bölgede sanayi kültürünü yerleşmesine katkı sağlayarak, bölgenin sosyoekonomik yapısındaki dönüşüme katkı sağlamıştır.

The relation between Government and Economy is one of the main topics of disagreement among schools of economics. The government's role in economy has changed significantly which affected all the economies of the 20th century. In the 19th century under the influence of the classical economists government intervention was limited, but with the new century it increased rapidly. Keynesian economics and financial results of the two world wars led to increased state role in the economy. This century represents a period which the state-owned enterprises played a part in the world economy. Since 1930, in Turkey as well as in many other countries state-owned enterprises have grown rapidly and they have contributed to the formation of industrial culture in the country with economic growth and development. In this study, a state-owned enterprise, which was founded in 1955, Ülfet Food and Soap Industry Inc.'s activities were examined. With the aim of reaching the potential of olive production in the South-eastern Anatolia Region and contributing to the country's economy, this state-owned enterprise (SOE) followed a process which was predominantly as a state capital until 1980 and then with gradually decreasing public share to complete privatization in 2000. Results of the study showed that, Ülfet Food and Soap Industries Inc. has contributed to the establishment of the industry which it operates in and the industrial culture in the region and to the transformation of the socio-economic structure of the region