Azerbaycan`da bağımsızlık mücadelesi ve Elçibey dönemi

Abstract

Tezimizde, Azerbaycan milli mücadelesinin temellerinin oluştuğu Çarlık Rusya'sının son dönemleri, günümüz Azerbaycan'ına devlet geleneği olarak ilham veren Azerbaycan Cumhuriyeti (1918-1920) ve çalışmamızın temel konusu olan Elçibey dönemini incelenmektedir. Araştırmamızın birinci bölümünde Çarlık Rusya'sının kötüye giden sosyal ekonomik durumu ve bunun Azerbaycan istiklal mücadelesine etkileri ortaya konulmuştur. Azerbaycan milli mücadelesinin dönüm noktası olan (1918-1920) Azerbaycan Cumhuriyeti'nin faaliyetleri ele alınmıştır. Ayrıca Mehmet Emin Resulzade ve Arkadaşlarının, Azerbaycan Halk Cumhuriyetinin Rus işgaliyle son bulmasından tekrar bağımsızlıklarını kazandıkları döneme kadar (1920-1991) olan faaliyetleri kısaca açıklanmıştır. Tezin ikinci bölümünde, Elçibey'in çocukluk yıllarından milli mücadele döneminin başladığı 1980'li yıllara kadar yaşadığı önemli olaylara değinilerek siyasi portresi çizilmiştir. Ayrıca Elçibey'in hakimiyete gelmesiyle birlikte yaşanılan gelişmeler ele alınarak Azerbaycan'ın tam bağımsızlığı doğrultusunda iç politikada gerçekleştirdiği faaliyetlere yer verilmiştir. Tezin üçüncü bölümünde, Elçibey dönemi Azerbaycan dış politikasına yer verilmektedir. Bu kapsamda bölge aktörlerinin Elçibey yönetimiyle ilişkileri incelenmiştir. Ayrıca bir dış politika unsuru olarak Karabağ sorunu ele alınmış, sorunun çözülmesine yönelik AGİT başta olmak üzere diğer konuyla ilgili küresel kuruluşların çabalarına değinilmiştir. Tezin son bölümü olan dördüncü bölümde, Elçibey dönemini sonlandıran 4 Haziran darbesinin iç ve dış sebeplerine yer verilmektedir. Bu bağlamda iç sebepler hususunda bazı devlet kadrolarının olumsuz faaliyetlerine değinilerek bunun Elçibey yönetimi üzerindeki etkileri ortaya konulmuştur. Ayrıca dış sebepler hususunda ise Rusya'nın 4 Haziran darbesine etkileri ve Türkiye'nin olaylara yaklaşımı açıklanmıştır.

İn our thesis; the final periods of Czarist Russia where Azerbaijan's war of independence based on, Republic of Azerbaijan gave inspiration to today Azerbaijan as state tradition, and Elchibey period which is the basic subject of our thesis are analyzed. At the first part of our study, the retrograssive social-economic situation of Czarist Russia and its effects to Azerbaijan independence fight are centered. The activites of Republic of Azerbaijan which is the turning point (1918-1920) of Azerbaijan national struggle are adressed. Besides, Mehmet Emin Resulzade and his friends activities from the period when Russia occupied Azerbaijan Republic to the period when they got their freedom again (1920-1991) are shortly proclaimed. The second part of thesis mentions the significant cases he struggled from Elçibey's childhood years to 80's when the period of war of independence and displays its politic view in addition, the study give informations about activities that Azerbaijan performed at internal policy in accordance with its full independence by dealing poltical developments just after Elçibey established dominance over the country. The third part of the thesis mentions the foreign policy of Azerbaijan at Elçibey period. İn this context, the region actor's relations with Elçibey are analyzed. Besides, Karabakh problem is come up as foreign policy factor, and it is mentioned of struggles of global institutions about the problems notably CSCE towards solutions of the problem. At the last part of thesis, interior and external reasons of 4th june coup which ends Elçibey period. So, the negative activities of some state officers regarding interior reasons are mentioned its effects over Elçibey goverment are presented, besides regarding external reasons, Russia's effects to 4th june coup and Turkey's approach to cases are analyzed.