The role of endowment architecture in Qurmanli era in the period 1711-1835

Abstract

Bu çalışma günümüzde Libya olarak bilinen Trablusgarp bölgesine yüz on dört yıl boyunca hükmeden Libya'daki Qurmanli (Karamanlı) hanedanını konu almaktadır. Bu tarihsel dönemin incelenmesi oldukça önemli bir faktördür; çünkü çalışma bize Libya tarihinde o devirdeki anıtlar hakkında net bir görüş sağlamaktadır. Bu dönem Karamanlı Ahmet Paşa'nın hükmetmeye başladığı yıl olan 1711'de başlamış ve hanedanlığının hüküm sürmesinin bitiş yılı olan 1835 'de sona ermektedir. Ayrıca bu tarihi dönem hem içte hem de dışta olmak üzere önemli olaylara sahne olmuştur. Bu dönemde yaşanan en önemli iç olaylar Karamanlı hanedanlığı arasında yönetimi ele geçirmek amacıyla çıkan çekişmelerin yanı sıra Yusuf Paşa döneminin sonlarında başlayan ve oğlu Ali Paşa döneminde yoğunlaşan ülkenin verimli kaynaklarının elde edilmesiyle alınan yüksek ve ağır vergiler nedeniyle yönetime son vermek isteyen insanların başlattığı, bütün ülkeye hızla yayılan ve halkın enerjisini tüketen iç isyanlardır. Dolayısıyla, yaşanan bu iç çekişmeler ve isyanlar bu hanedanlığın çöküşünde rol oynayan faktörlerdir.Bu dönemde yaşanan en önemli dış olaylar ise denizcilik faaliyetlerini uygulamak ve ticari gemileri için rota bulma amacıyla Akdeniz'de yer alan Avrupa ve Avrupa dışındaki ülkeler ile hanedanlığın üyeleri arasında yaşanmıştır. Bu çatışmalar hanedanlık üyelerinin bu ülkelere isteklerini dayatma girişiminde bulunması ve gemilerin Trablus filosunun saldırısından korunması ve güvenliğinin sağlanması karşılığında yıllık işletme payı ödenmesi ve konsül hediyelerinin verilmesi noktasında bu ülkelere baskı yapmasından kaynaklanmaydı. Bu mesele bazı ülkelerin kendilerini bu kontrolden kurtarmak için yapmış olduğu girişimlerden ötürü Yusuf Paşa döneminde iyice kızışmıştır. Bu konuda şansını deneyen ilk ülke 1805 yılında Karamanlı kontrolünden kurtulan ve özgürleşme arzularını başaran ABD olmuştur. Amerika'nın Yusuf Paşa 'ya meydan okuması diğer ülkeleri de şanslarını denemek için teşvik eden en önemli faktörlerden birisi olmuştur. Bu girişimlerin sonuçları, 1815'de Viyana da toplanan iki konferansta Avrupa ülkelerinin almış olduğu kararlarla Karamanlı filosunun neredeyse var olamayacak dereceye kadar güçsüzleştirilmesi ve daha önce mevcut olan önemini kaybetmesi olmuştur. Filo çalışmalarının ve faaliyetlerinin durdurulması Yusuf Paşa'nın ekonomik zorluklar içine düşmesine ve günden güne daha da kötüye gitmesine yol açtı, çünkü o tarihte denizcilik faaliyetleri Karamanlı hanedanlığının en önemli genel kaynaklarından birisini oluşturmaktaydı.Yusuf Paşa bu kaynağı kaybetmesinin sonucu olarak farklı kaynaklar aramaya yönelmiş ve bazı ticaret türleri tekeline başvurarak yabancılardan ödünç para almış bunun sonucunda da yabancı nüfuzunun ülkenin iç işlerine müdahale etmesine yol açan kapıyı aralamıştır. Daha sonra, borçlarının üstesinden gelebilmek için ülkede üretilen ürünleri önceden satmaya başvurmuş uzun yıllar boyunca ülkeyi ağır ekonomik problemler içinde yaşamak zorunda bırakmıştır. Yusuf Paşa bu mali problemleri çözmekte başarısız olunca, birçok iç isyana neden olan olağanüstü vergileri halkın sırtına yüklemiş ve bu karışıklıklar 1835'de Osmanlı Devletinin bu durumdan faydalanarak ülkedeki otoritesini yeniden sağlaması ve Karamanlı hanedanlığına son vermesine kadar devam etmiştir.Bu çalışmada Yusuf Paşa'nın hükmettiği dönem ile başlayan ve Ali Paşa'nın ve Karamanlı Hanedanlığı 'nın 1835 'te düşmesine kadar devam eden ve oldukça uzun süren tarihsel sürece odaklanılmasının yanı sıra, farklı refah dönemleri ve takip eden zayıflık dönemleri ve bu dönemlerde yaşanan problemler ele alınmıştır. Bu çalışmanın diğer bir boyutu bu dönemde farklı süslemeler ve boyutlarda kurulmuş olan camiler üzerinden incelenen her döneme ait kentsel özelliklerin tasvir edilmesini içermektedir.

This study addresses the Qurmanli family in Libya that family which judged Tripoli that currently called Libya about One hundred and fourteen years. The study of this historical period is on a very important side because it provides to us a clear image about the monuments in the Libyan history at that far period. It started in 1711 which is the year that Ahmed Pasha Qurmanli started the judgement and its end in 1835 which is the year where the judge of this family ended. Also, this historical periods is full of important events whether these events are internal or external. The most important internal events are represented by the family conflict between the Qurmanli family in order to reach the judgment, in addition to the internal revolutions that swept the country at the end of Yousuf Pasha Judgment and intensified at the age of his son Ali Pasha in order to get rid of this judgment which exhausted the energy of the people because of the high tax that imposed in addition to its acquisition on the country productive resources. So, this conflict and these internal revolutions are the most important factors which quickly broke the judgment of this family.While the most important external events represented at that conflict which was among the judgers of this family and between the European and non-European countries that took from the Mediterranean Sea a place to practice their marine activity and a rout taken by their commercial ships. This conflict was because of the attempt of this family to impose their will on these countries and enforce them on paying the annual royalties and consul gifts in exchange of their ships safety from the attack of the Tripoli fleet. The matter if this conflict has exacerbated at the age of Yousuf Pasha because of the attempts that made by some countries in order to free themselves from this control. The first country which tried its luck is the USA where in 1805 it was able to ahcive its desires in free and get rid of the Qurmanli control. The American challenge to Yousuf Pasha was one of the most important factors that encouraged the other countries to try their luck. The results of these attempts with what issued by the European countries of decisions in the two conferences of Vienna on 1815 which is the deterioration of the Qurmanli fleet in a degree which almost finishes its existing where it has no longer that importance which was available before. The stopping of the fleet of work and conducting its activity lead to fall of Yousuf Pasha in financial problems where its rings harder day after day because the marine activity at that time represented one of the most important of general resources for Qurmanli family.As a result of losing this resource by Yousuf Pasha, we found him directed to search about another resources and he resorted to monopoly some types of trade and then he moved to borrow from the foreigners and that open the door in front of the foreign influence to intervene in the internal country affairs. Then, he resorted to sale the products of the country in advance and to many years to fulfill his debts which made the country living in heavy economical problem. When Yousuf Pasha was unable to solve this financial problem, he resorted to burden of people by exceptional taxes which led to many internal revolutions and continued until the Ottoman State abled to exploit these circumstances to re-impose its authority on the country in 1835 and finished the Qurmanli family age. As well as, we focused at this study on eh historical period which start in the judgment of Yousuf Pasha and ends with the last Judger and what followed of problems and different prosperity periods following by weakness periods which took a lot until the fall of the Qurmanli judgement by the fall of Ai Pasha on 1835. While the other part of this study is representing by the urban features that been established through this period of mosques with different decorations and sizes to fit the urban features that existed in each period where we described these urban features accurately.