Karabük çevresinin vejetasyon ekolojisi ve sınıflandırılması

Abstract

Orman ekosisteminin sürdürülebilir bir biçimde işletilmesi, biyoçeşitliliğin korunması, canlı yaşamı ve gelecek nesillere uygun ortamın bırakılması bir gereklilikdir. Bu nedenle; vejetasyonun dağılış gösterdiği alandaki ortam özellikleri doğru belirlemeli, ortam-bitki ilişkisi iyi irdelemeli ve ortam üzerinde olası antropojenik baskı kontrol altına alınarak daralan doğal yaşam alanlarına nefes aldırılmalıdır. Ekosistem ekolojisi bozulmaya başladığında yapılan yanlışlardan dönebilmek hem zor hem de zaman alıcıdır. Orman varlığını korumanın en önemli koşullarından birisi, ortam şartlarının parametreleri üzerine dikkatle çalışarak bitki topluluklarını ekolojik isteklerine göre sınıflandırmaktır. Ormanların vejetasyon ekolojisi ve sınıflandırması yapılarak; ormanın bakımını, üretimini, gençleştirilmesi ve başka yararlanılabilir özelliklerini ön plana çıkararak ormandan daha fazla verim elde etme ve koruma sağlanmalıdır. Bu düşünceden hareket ederek; Türkiye'nin önemli orman varlığına sahip yerlerinden birisi olan `Karabük Çevresinin Vejetasyon Ekolojisi ve Sınıflandırılması` araştırmanın amacını oluşturmuştur. İklim, topografya, ana materyal, toprak ve biyotik faktörler ekolojinin bütününü oluşturmaktadır. Farklı parametrelerin araştırmada kullanılması pek çok yöntemin bir arada değerlendirilmesini sağlamıştır. Araştırma ve araştırmayı haritalama için kullanılan farklı yöntemlerin bir arada sınıflandırma basamaklarını oluşturması yöntemin de karma araştırma modeline dönüşmesini sağlamıştır. Araştırmanın kartografik malzemeleri ArcGIS 10.3 paket programı kullanılarak hazırlanmıştır. Elde edilen bulgular;Türkiye'nin ve Karadeniz bölgesinin kuzeybatısında yer alan araştırma sahası, kuzey ve kuzeybatıda Avrupa-Sibirya ya da Karadeniz Bitki Coğrafyası, Karabük havzası Akdeniz Bitki Coğrafyası ve güneyde ise karasal koşulların egemen olduğu Karadeniz ve İran-Turan Bölgeleri bitki coğrafyası bölgeleri arasındaki geçiş bölgesine tekabül eden Karadeniz Ardı Bölge içerisinde yer almaktadır. Türkiye'nin ekolojik bölgeleri yönünden araştırma alanının kuzey ve batısı Karadeniz kıyı bölümü nemli-ılıman ve nemli-soğuk bölgesi, Karabük havzası, Akdeniz bitki örtüsünün yaygın olduğu Karadeniz ardı oluklar bölümü ve güneyi ise Karadeniz ardı dağ ve platoları bölümü içerisinde yer almaktadır.Başlıca bitki toplulukları ekolojik bölgelere göre şöyledir:1. Nemli-Ilıman Geniş Yapraklı Ormanlar; Nemli ve ılıman iklim koşullarının hüküm sürdüğü kuzeyde Büyükdüz mevkiinin kuzey ve Yenice havzasının alt kesimlerinde kayın ormanlarının egemen olduğu ve ıhlamur, meşe, kestane ve dere içlerinde dişbudak ve kızılağaçların görüldüğü ormanlar hâkimdir.2. Nemli-Soğuk Karışık ve Saf İğne Yapraklı Ormanlar; Kuzeyde Büyükdüz mevkiinde kayın, göknar ve sarıçam ağaçlarının yer aldığı karışık ormanlara rastlanılır. Eğriova mevkiinde ise sarıçam ve kuzeye bakan lokal alanlarda saf sarıçam ormanları görülür. Buradaki nemli sarıçam ormanlarının altına gelen göknarların büyümesiyle sarıçam-göknar karışık ormanları ortaya çıkar. Sarıçamların aşırı kesildiği yerlerde ise göknarların hâkim olduğu ormanlara geçilir. Yenice havzasının üst kesimlerinde kayın ve sarıçamların nadiren görüldüğü karışık ormanlar göze çarpar.3. Kurakçıl Ormanlar; Yaz kuraklığının egemen olduğu Karabük depresyonu (Araç) ve Soğanlı çayı havzalarının alt kesimlerinde bazı maki elemanlarının yetiştiği kızılçam ormanları yer alır. Ayrıca bu sahada üst kesimlere doğru kuraklığa dayanaklı karaçam ve kızılçam karışık ormanları görülür. Güneydeki sahaların alçak kesimlerinde karasal etkilerden dolayı kışları soğuk geçen yerlerde meşeler ile karaçamlar bulunur.4. Yarınemli-Soğuk İğne Yapraklı Ormanlar; Araştırma alanının güneyinde Kışla mevkiinde sadece sarıçamların yer aldığı saf sarıçam ormanları görülür. 5. Çalı vejetasyonu; Karabük havzasının kızılçam ormanlarının kesildiği yerlerde maki, Yenice vadisinin güneye bakan yamaçlarında yine ormanların tahrip edildiği yerlerde nemcil maki elemanlarının yetiştiği çalı vejetasyonu görülür.5. Subalpin-Alpin Çayırlar; Orman sınırının üzerinde yer alan sahalardır.Araştırma alanının batısındaki Yenice havzasının özellikle alt kesimlerinde hüküm süren nemli-ılıman iklim koşulları çok sayıda türün yetişmesini sağladığı için sadece araştırma alanında değil, ülkemizde de biyoçeşitliliğin en fazla olduğu yerler arasındadır.Anahtar Kelimeler: Vejetasyon, süksesyon, vejetasyon ekolojisi, ekolojik sınıflandırma, ortam, insan etkisi, Karabük.

Management of forest ecosystem in a sustainable manner, preservation of biodiversity and provision of propitious environment for living organisms and future generations is of utmost necessity. For this purpose, it is imperative to determine the environmental characteristics of the vegetation of an area in appropriate way and to investigate the environment-plant relationship thoroughly as well controlling the possible anthropogenic pressures on environment to provide a sigh of relief to the congested environment. It proves very difficult and time-consuming to recompense the mistakes as ecosystem ecology begins to deteriorate. One of the most important step in preservation of forest resources is to classify plant communities according to their ecological requirements by working carefully on the parameters of environmental conditions. It is necessary to augment the productivity potential as well the conservation of forests by means of ecology and classification of the vegetation of the forests and prioritizing the maintenance, production, rejuvenation and other beneficial properties of the forest. Keeping in view the statement of problem, present research is sought to undertake the topic `Vegetation Ecology and Classification in Karabuk` in Karabuk Province which is one of the significant forest covered area of Turkey. Climate, topography, parent material, soil and biotic factors constitute the whole ecology of an area. The use of different parameters in the investigation has made it possible to evaluate many methods together. The research uses mixed method approach as vegetation classification involves different methods including mapping of the areas. The cartographic material of the study was prepared using the ArcGIS 10.3 package program.The study area is located in the north-eastern part of Black Sea ecological region of Turkey comprising three biogeographical regions. Northern and western part of the study is included in Euro-Siberian and/or phytogeographical region, tectonic Karabük depression is part of Mediterranean biogeographical region, while southern part is found in the transitional region extending between Mediterranean and continental Irano-Turanian phytogeographical region. The western and northern parts of the study area are included in coastal belt of Black Sea Region. Karabük basin is found in the depression areas of backward sub-region of Black Sea Region while the southern part of the study area is found in the Plateau and mountainous areas of the backward sub-region of Black Sea Region. Leading vegetation communities according to ecological region are as follows: 1. Humid-mild deciduous forests; These forests are mainly composed of beech (Fagus orientalis) containing small clusters of Tilia tomentosa. Castanea sativa are seen on the areas with humid-mild climatic conditions especially in the lower belt of the Yenice basin and on the north facing slopes of Büyükdüz. Some individual trees such as Fraxinus sp, Alnus glutinosa are found in the river valleys. On the other hand, the humid-mild climatic conditions experiencing in the lower part of the Yenice basin support many trees and shrubs. For this reason, Yenice basin has high biodiversity not only in the study area but also in Turkey.2. Humid-cold mixed and pure coniferous forests; Fir (Abies bornmulleriana), beech (Fagus orientalis) and scots pine (Pinus sylvestris) are seen on the north facing highlands notably in the Büyükdüz locality while Fir (Abies bornmulleriana) and scots pine (Pinus sylvestris) forests are common in the Eğriova localities. These areas are under the fog formation and rainy areas of the study area. In this area fir regeneration occurs under the scots pine forests with the growing of the fir regeneration scots pine and fir mixed forest forms. The mixed forest changes into fir forest containing a few scots pine as the result of the excessively cutting down of the scots pine trees. In the upper level of the Yenice basin the mixed forest is mainly composed of beech and scots pine are rarely found. 3. Dry forest; This forest which is mainly composed of red pine with understory maquis is only seen in the places where summer aridity is common as in the Karabük and Soğanlı river basins. Pinus nigra forest and Pinus brutia mixed forest appears towards the upper level of this forest. The lowlands in the southern part of the study area composed of clusters which are associated with Quercus sp. and Pinus nigra due to arid and cold winter conditions.4. Sub-humid Cold coniferous forests; These forests mainly scots pines spread in the southern highland of the study area notably Kışla locality. Cold sub-humid and sunny climatic conditions support for the growth of pure scots pine forests.5. Shrub communities; These communities composed of maquis elements or vegetation which are found in the areas where Pinus brutia forests have been destroyed as in Karabük depression. Other communities that composed of humid maquis vegetation mainly Arbutus andrachne are seen on south facing lower slopes of Yenice valley. Besides, pseudomaquis are also found in the Yenice valley.6. Subalpine and alpine grass vegetation; Native occurrence areas of these vegetations appear above native timberline. Short vegetation period is responsible for the growth of the grass vegetation in the highlands of the study areas.Keywords: Vegetation, succession, vegetation ecology, ecological classification, environment, human impact, Karabük.