Teshil`in nüshası üzerine dil bilgisi çalışması (Metin-inceleme-dizin/sözlük)

Abstract

Kültürel ve ilmi değerlerin geleceğe aktarılmasında en önemli rolü yazılı kaynaklar üstlenmektedir. Bu yazılı kaynaklar, milletlerin ulaşmış oldukları medeniyet seviyelerini anlayabilmek için başvurulması gereken önemli kültürel miraslardır. Türk dili de yazılı eserler bakımından oldukça zengin bir dildir. Bu zenginliğini kanıtlayan birçok bilimsel, kültürel ve edebi eserler mevcuttur. Bu eserler içerisinde insan sağlığını ele alan tıp metinleri büyük bir öneme sahiptir. Bir millete ait dilin çeşitli yönleriyle bilinmesi için o dile ait eserlerin incelenmesi gerekmektedir. Bu çalışmada Kitāb-ı Tıbb adlı eser de dil özellikleri açısından incelenmiştir. Kitāb-ı Tıbb, Hacı Paşa-Celaleddin Hızır b. Ali el-Konevį el-Aydınį'nin `Teshil` adlı eserinin Abdullah b. Tahir b. Hacı Muhammed tarafından kopya edilmiş bir nüshasıdır. Eski Anadolu Türkçesinde yazılmıştır. Yazılış tarihi bilinmemektedir. 88 varaktan oluşan eserin her sayfasında 13 satır bulunmaktadır. Eser, çeşitli hastalıklardan ve bu hastalıklara iyi gelen bitkilerden, karışımlardan bahsetmektedir. Çalışma İnceleme, Metin ve Dizin olmak üzere üç bölümden oluşmaktadır. İnceleme bölümünde, ünlü ve ünsüzlerin söz başı, söz içi ve söz sonu yazılışları, bağlaç ve edatların yazılışları, ünlüler ve ünsüzler ile metinde tespit edilen ses olayları, isimler, sıfatlar, zamirler, zarflar, bağlaçlar, edatlar, fiiller, yapım ve çekim ekleri, fiil çekimleri, isim-fiiller, sıfat-fiiller, zarf-fiiller metinden örneklerle ele alınmıştır.Metin bölümünde arap harfleriyle yazılmış eserin çeviri yazısı yapılmıştır.Dizin bölümünde metindeki sözcükler, alfabetik olarak sıralanmış ve sözcüklerin anlamları verilmiştir. Madde başından sonra sözcüklerin hangi dile ait olduğu belirtilmiştir (Ar., Far., Yun. gibi). Türkçe sözcüklerde herhangi bir işaretleme yapılmamıştır.Çalışma esnasında faydalandığımız ve konu ile ilgili olduğu bilinen eserler kaynakça kısmında belirtilmiştir. Çalışma sonunda ise inceleme yapılan Kitāb-ı Tıbb adlı eserin Tıpkıbasımı yer almaktadır.

Written sources assume the most important role in conveying cultural and scientific values to future. This written sources are important cultural heritages which need to be appeal for understan the levels of civilization that nations have reached. Turkish Language is quite productive language with regard to written sources. There has been lots of cultural, scientific and literary that proved richness. Medical texts which deal with human health are most important in this text. The works must be examined that language for to be known by various aspects of nationality owned. The work which named `Kitāb-ı Tıbb` is examined in terms of language characteristics in this work. Kitāb-ı Tıbb is a copy edition by Abdullah b. Tahir b. Hacı Muhammad which the work `Teshil` of Hacı paşa Celaleddin Hızır b. El konevi el-aydın. It is written in Agent Anatolia Language. The date written hasn't known. Every page has 13 line that occur 88 leaf of this work. The work mention about various diseases and plants that is well for these diseases.Our work consists of 3 parts which are text, examination and index.In the part of examination has been discussed with examples of the text such as; beginning of word, inside of word and end of word written of the vowel and consonant. Phonetics which determined in the text with vowel and consonants, adjectives, pronouns, adverbs, conjunctions, preposition, verbs, suffix and prefix, verbs inflection, nounal, verbal, adjective, verbal adverb.In the part of the text has been translation which work written in Arabic letters.Words in the text sorted as alphabetic in the part of index and given meaning of the words. In the beginning of article , the words are indicates which the language belong (such as; Ar. Far. Yun.). It hasn't been marked in Turkish words.It has been indicated in the part of bibliography, that known to be related to the subject and we benefit during the work. At the end of the our working, included printing of work which we examined the text of `Kitāb-ı Tıbb`.