1980 sonrası dönemde Türkiye`nin cari açık sorunu ve sürdürülebilirliği

Abstract

Cari işlemler açığı, hem gelişmiş hem de gelişmekte olan ülkelerde makroekonomik dengenin sağlanmasında önemli bir araçtır. Özellikle son dönemlerde cari açığın kriz göstergesi olarak da ifade bulması konuyu daha da önemli hale getirmiştir. Cari işlem açıklarının varlığı en genel tabirle bir ülkenin gelirinden fazla harcama yapmasından, tasarrufundan fazla yatırım yapmasından, mal ve hizmet ihracatı ile ithalatı arasındaki farktan ya da net dış varlıklarındaki azalmalardan kaynaklanan bir durumdur. Ekonomiler açısından cari işlem açıklarının varlığından çok nedenleri ve nasıl finansman edildiği ya da sürdürülebilirliği tartışma konusudur. Bu çalışmada Türkiye'de cari işlemler açığının sürdürülebilirliği 1992:1-2017:10 dönemi ihracat ve ithalat aylık verileri kullanılarak eşbütünleşme yöntemi ile analiz edilmiştir. Çalışmamızın amacı, 1980-2016 döneminde gerçekleşen ekonomik gelişmeler çerçevesinde Türkiye'de cari işlemler hesabında değişikliğe neden olan faktörlerin ortaya konulması ve cari işlem açığının sürdürülebilirliğinin ithalat ve ihracat verileri yardımıyla incelenmesi olmaktadır. Çalışmada, cari işlem açıklarının varlığı Husted (1992) modeli temel alınarak ADF birim kök testi, Zivot-Andrews birim kök testi, Granger nedenselliği, Engle-Granger eşbütünleşme ile uzun dönemde ithalat ve ihracat arasındaki ilişkinin (eş-bütünleşme) varlığının tespiti açısından Johansen Eş-Bütünleşme yöntemi ve kısa dönemde Hata Düzeltme Modelinden (ECM) yararlanılarak incelenmektedir. Çalışma sonucunda elde edilen bulgulara göre ithalat ve ihracat değişkeni arasında kısa dönemde negatif ilişki bulunmasına rağmen, uzun dönemde eşbütünleşik olup birlikte hareket ettikleri ve uzun dönem katsayısının birden küçük çıkması sebebiyle cari işlemler açığının zayıf formda sürdürülebilir olduğu tespit edilmiştir. Anahtar Kelimeler: Cari İşlem Açıkları, Sürdürülebilirlik, İhracat, İthalat, Johansen Eş-Bütünleşme Testi.

The current account deficit is an important tool for ensuring macroeconomic equilibrium in both developed and developing countries. Especially in the recent periods, the current deficit has also been expressed as a crisis indicator, making the situation even more important. The existence of current account deficits is the result of the excess expenditure of an individual country, the excess investment in saving, the difference between goods and services exports and imports, or the decrease in net foreign assets. In terms of economics, the reasons for the current account deficits and how they are financed or sustainability is a matter of debate. In this study, the sustainability of current account deficit in Turkey 1992: 1-2017: 10 period, exports and imports were analyzed by cointegration analysis using monthly data. The aim of our study period 1980-2016 within the framework of economic developments taking place in Turkey to reveal the factors that cause changes in the current account and the current account is examined using data on import and export the sustainability of the deficit. Based on the Husted (1992) model of the existence of current account deficits, Johansen co-integration in terms of the existence of the relationship between long-term import and export (co-integration) with the ADF unit root test, Zivot-Andrews unit root test, Granger causality, Engle-Granger co-integration- It is examined using the integration method and the Error Correction Model (ECM) in the short term. According to the findings obtained from the study, although there is a short-term negative relationship between import and export variables, it has been determined that the current account deficit can be sustained in a weak form due to cointegration in the long run and cointegration.Keywords: Current Account Deficits, Sustainability, Import, Export, Johansen Cointegration Test.