Dedehan Hasanov`un eserlerinde dil ve muhteva (Ana Türkistan isimli eseri örneğinde)

Abstract

Dedehan Hasan siyasi ve sosyal olayların yoğun olarak yaşandığı bir dönemde dünyaya gelir. Bu karışık dönemde Türkistan her anlamda işgal altındadır. Bu dönem yazarların, şairlerin, aydınların sürgün edildiği karışık bir dönemdir. Bu dönemde halkı aydınlatmak, bilinçlendirmek için hareket edip bağımsızlık adına mücadele vererek edebiyatın farklı alanlarında eserler kaleme alan saygın aydınlar yetişmiştir. Tüm bunladan dolayı acıları, sorunları, sinesinde yaşayarak hayatın ağır sorumluluğu altında büyüyen Dedehan Hasan, kalemini var gücüyle kullanarak kendisinden sonra gelecek nesillere bağımsız ve rahat yaşayacakları bir Özbekistan bırakmak için elinden geleni yapar. Dedehan Hasan, hayatı boyunca Türk dünyasını, ortak değerlerini, tarihini ve gelenek göreneklerini ön plana alır ve bu uğurda mücadele eder. Şair gençlik yıllarından itibaren yazarak, okuyarak kendisini geliştirir savaşın en kanlı yıllarında bile edebiyat sahnesinde yer alan bir aydındır. Üniversite yıllarından itibaren gazetecilik, öğretmenlik, köşe yazarlığı yaparak Özbek halkını bilinçlendirir. O, eserlerinde duygu ve düşüncelerini doğrudan dile getirirken aynı zamanda eserlerinin birçok yerinde ithaflar ve sembollerle duygu ve düşüncelerini ortaya koyar. Bilhassa ithaf şiirlerinde Özbeklerin ve onların şanlı geçmişlerinin örnek almaları gerektiği üzerinde durur. Dedehan Hasan güzel bir geleceğin ancak Özbek halkının geçmişine ve edebiyatlarının önde gelen şahsiyetlerine sahip çıkılması ile olacağını bilincindedir. Özbekistan'ın bağımsızlığını elde etmesinden sonra özellikle Türk halkları arasında iletişimin yoğunlaşması ile Dedehan Hasan ve onunla aynı fikirde olan bir grup arkadaşı Türkiye'nin köklü geçmişinin örnek alınması gerektiğini belirtir ve bu hususta yoğun çalışmalar içine girerler. Şair bu vesile ile birkaç kere Türkiye'ye gelmek istesede dönemin şartları buna müsaade etmez. Şairin yukarıda saydığımız çok yönlü kişiliği onun yaşadığı dönemde edebiyat dünyasının önde gelen şairlerinde biri olmasını sağlar. Çok yönlü olan Dedehan Hasan dönemin önde gelen şahsiyetleri tarafından övgüyle bahsedilen bir şair yazar, devlet adamı, olarak öne çıkar. Ömrünün en verimli yıllarını Özbekistan ve Özbek halkına hizmet etmekle geçirir. Bu çalışmada, bestekar, şair, ozan, milli bağımsızlık aşığı Özbekistan'ın önde gelen aydınlarından Dedehan Hasan'ın hayatını ve bağımsızlık mücadelesini `Ana Türkistan` adlı eserinden yola çıkılarak ele alındı. Onun sanata olan alakası daha gençlik yıllarından şiir ile başlar. Gençliğinin ilk yıllarında verdiği eserlere baktığımız zaman aşk, sevgi, sevgili gibi konularında yazan şair sonraki yıllarda bakış açısının değişmesi neticesinde vatan, millet gibi duyguların ön plana çıktığı şiirler kaleme alır. O sırtını her zaman tarihe ve kültürey yaslayarak eserlerini icra etme yoluna gider. Onun eserlerine baktığımız zaman Ahmet Yesevi, Mevlana, Ali Şiir Nevai, Şirazi, Meşreb gibi geçmişte yaşamış ve Türk dünyası edebiyatında iz bırakmış şahsiyetlerin izlerini görmek münkündür.Anahtar Kelimeler: Türkistan, Özbek Edebiyatı, Dedehan Hasan, Şair

Dedehan Hasan was born in a period of intense political and social events. In this mixed period, Turkestan was occupied in every sense and it is a mixed period in which the leading figures of the period were exiled. In this period, the people of the different literary fields of the literature to illuminate, to raise awareness and struggle for independence by winning the prestigious intellectuals. Dedehan Hasan, the other who grew up under the heavy responsibility of life by experiencing his suffering, problems, and his life, has done his best to leave Uzbekistan unaffected by the generations who will come after him. Throughout his life, Dedehan Hasan put the Turkish world, its common values, its history and its traditions into the forefront and fought for it. From his youth, the poet has improved himself by reading and writing, and is an intellectual who has taken part in the literary scene in the bloodiest years of the war. He worked as a journalist, teacher and columnist. While directing his thoughts and feelings directly in his works, he also put forward his thoughts and feelings with a lot of dedications and symbols. In particular, in the dedicating poems, Ozbek and theirs stopped. Dedehan Hasan is aware that his literary works will be with the support of prominent personalities. Poet conditions of the time he hoped to come to Turkey a few times on this occasion did not allow it. Poet's multi-faceted personality as mentioned above made him a leader in the world's leading poets. This aspect of him has received praise from many statesmen. In this thesis, the composer, poet, national autonomy, the struggle of the life and independence of Dedehan Hasan, one of the leading companies of Uzbekistan, was discussed with the main Turkestan work. His interest in art began with his poetry, even before his youth. She always leaned her back to the past to pursue her works. When we look at his works, we see that Ahmet Yesevi, Mevlana, Ali Şiir Nevai, Şirazi, Meşreb and others who lived in the past and read the works of the individuals who got their mark in the literature of the Turkish world gave their works by being influenced from them. When we look at his works in his early years, we can see that the poet who writes about love, love and dear wrote poems in which emotions such as motherland and nation come to the forefront as a result of changing perspective. This thesis about Dedehan Hasan life. He was born and living at a place where has mix politics situation. He wanted to give some information in his poems about his country And He thinks that If he writes something, He can give information to children who will born after he died. He was writing about love and relationship but He sow that His country's situation is bad. That's way he was changed his subjects to homeland. Key Words: Turkestan, Uzbek Literature, Dedehan Hasan, Poet