Muhtasaru`l-Makâle fî Ameli`l-yed üzerine dil bilgisi çalışması (1a-112a varakları arası) (Metin-inceleme-dizin/sözlük)

Abstract

Eski Anadolu Türkçesi döneminde dini ve edebi konularda yazılmış eserlerin yanısıra çeşitli bilim dallarıyla ilgili yazılmış eserler de bulunmaktadır. Bunların arasında tıp kitapları önemli bir yer tutmaktadır. İnsanın hayatı boyunca sahip olabileceği en önemli şey sağlıktır. Geçmişten günümüze insanoğlu gerek sağlığını korumak gerekse hastalandığında tedavi olmak için hekimlere başvurmuştur. Hekimler insanların hastalıklarına ilaçlar terkip edip tedavi metodları geliştirirken bu süreçte edindikleri bilgi ve tecrübelerini aktarmak için tıbbi eserler kaleme almışlardır. Hekimler hastalıklar karşısında ne gibi ilaç ve tedavi yöntemlerinin uygulanacağını tıp yazmalarıyla ortaya koymuşlar ve birbirleriyle fikir alışverişinde bulunmuşlardır. Osmanlı Devletinde halkın sağlığının korunmasında ve hastalıkların tedavi edilmesinde uygulunan yöntem ve metodlar; tabip, cerrah ve göz hekiminin yanısıra fıtıkçı, sınıkçı gibi hekimler tarafından tıp yazmalarında kaleme alınmıştır. Bu kaleme alınan tıp yazmaları kimi mütercimler tarafından farklı farklı dillere çevrilerek tercüme edilmiştir. Muhtasaru'l-Makâle Fî Ameli'l-Yed adlı eser, adı ve hayatı hakkında herhangi bir bilgiye ulaşılamayan bir mütercim tarafından modern cerrahinin kurucusu olan Ez-Zehrâvî'nin üç bölüm ve otuz kısımdan oluşan Kitâbü't-Tasrif'inin son makalesini kısaltılarak tercüme edilmiştir. İncelenen metin Kitâbü't-Tasrîf'in son kısmında yer alan el-Makale fî Ameli'l-Yed başlıklı kısımda cerrahi alanla ilgili mevzulara, tedavi yöntemlerine ve ameliyatlarda kullanılan cerrahi aletlerin resimlerine yer veren bölümdür. Bu eser Eski Anadolu Türkçesinin ses ve şekil özelliklerini taşımaktadır. Söz varlığı bakımından incelendiği zaman birçok yabancı sözcük ve tamlama grupları tespit edilmiştir. Eser çaharkuşe vişne rengi meşin, üzeri ebru kaplı, mıklebli ciltlidir. Eser harekeli nesih yazı türüyle yazılarak toplam 233 varaktan oluşmaktadır. Her bir sayfada 11 satır bulunmaktadır.

In the Old Anatolian Turkish period, there are works related to religious and literary works as well as works related to various disciplines. Among these, medical books have an important place. The most important thing that a person can have throughout his/her life is his/her health. From past to present, human beings have applied to physicians to protect their health and to be treated when they are ill. Whereas physicians composed medicines for people's diseases and developed medical methods, they have written medical works in order to transfer their knowledge and experiences in this process. Physicians have exchanged ideas with the medical articles about the drugs and treatment methods to be applied against the diseases. In the Ottoman Empire, the methods used to protect the health of the people and the treatment of the diseases were written in medical manuscripts by doctors, surgeons, and ophthalmologists as well as physicians such as those treating hernia, and the bonesetters. The medical manuscripts written have been translated into different languages by some copyists. The work called Muhtasaru'l-Makâle Fî Ameli'l-Yed was translated by a copyist, of whose name and life is not yet known, by abridging the last article of Kitabü't-Tasrif, which consists of three chapters and thirty sections, of Ez-Zehrâvî who is the founder of the modern surgery. In the last section of the text examined, Kitâbü't-Tasrif, titled `el-Makale fî Ameli'l-Yed`, subjects related to the field of surgery, treatment methods and images of surgical instruments used in surgery are included. This work has the sound and shape characteristics of Old Anatolian Turkish. When examined in terms of vocabulary, many foreign words and noun phrase groups were identified. The work is leather hardcover with mottling, maroon in color. In addition to surgical information, pictures of surgical instruments used in surgery are also included. The work consists of a total of 233 foils, written with naskh type of writing. There are 11 lines in each foil.