القياس عند الإمام الفناري

Abstract

Özet:Fıkıh Usûlünün din ilimleri arasındaki önemi bilinen bir konudur. Bu araştırmada Fıkıh Usûlünde üzerinde ittifak edilen delillerin dördüncü olarak kabul edilen Kıyas konusunu Osmanlı Şeyhülislamı Molla Fennarî eserinden yola çıkarak araştırılmaya çalışılmıştır. Kıyas konusu bütün Müslüman uleması nezdinde Kuran, Sünnet, İcmadan sonraki sırada yer alan delildir. Molla Fenarî'nin Fusûlü'l-Bedâî fi Usûli'ş-Şerai adlı eserinde Kıyas konusu üzerinde çokça durduğu görülmektedir. Mezkur kitabını 33 sene içerisinde kaleme alan müellifimiz, eserinde İslam Hukuku Metodolojisinde otorite kabul edilen ulemanın görüşlerini derlemiştir. Aynı şekilde bu eserindeki görüşleri memzuc metodunu kullanmıştır. Yine Molla Fennarî'nin İmam Pezdevî'nin başka ekole mensub olmasına rağmen ondan etkilendiğini de görmek mümkündür. Molla Fennarî'yi diğer Usûlü Fıkıh ulemasından farklı olduğu konu ise onun konulara önce tarifle başlaması, racih tarifi belirtmesi, ulemanın görüşlerini delilleriyle birlikte zikretmesi, ayrıca gerektiğinde onları eleştirmesi ve mezhepteki racih görüşü zikretmesi şeklinde söylenilebilir. Bir başka özelliği de onun kullandığı ibarelerle ilgilidir. Bazı durumlarda o kadar ağır, daha doğrusu bulmacalı ifadeler kullanması, bir çok ulema arasında tartışmalara ve metni anlamada durumun zorlaşmasına yol açmıştır. Aynı şekilde Kıyasın şartlarını Kıyasın rükünlerinden önde geldiğini, ancak illetle ilgili şartları illet konusu altında işlemesi, bu da olsa fukaha metodunun özelliğine istinaden yapılması, yine onun metodunu farklı kılan şeydir. Yine illetle ilgili tarifi, türleri, dereceleri, kısımları örnekleriyle birlikte zikrederek başkalardan kendisi farklı kılmıştır. Aynı şekilde fukaha metodunun aksine illeti Kıyas konusunun altında işlemeden illeti özel bir konu altında ele almıştır. Bu araştırmamız Kıyasla ilgili Molla Fennarî'nin görüşlerini detaylı bir şekilde ele almakla gerçekleştirilmiştir. Aynı şekilde İmam Fennarî'nin bu görüşlerine yapılan 23 civarındaki eleştirilere de yer verilmiştir.

AbstractThe science of Usulu al fiqh it's so worth through Islamic sciences. Therefore first Ottoman Shayh al-Islam Shams ad-Din al-Fannari highlight about Usul al-Fiqh's importancing. According to moslems ulama al-Kıyas is following The Quran, and The Sunna with The Icma in the literature. The al-Kıyas's attention so appeared by al-Imam al-Fannari in his book wish called Fusulu al-Badai fi Usuli al-Asharai. He writed his this book along 33 years and used of so more ideas of well-known Usulu al-Fiqh books. Also he used Mamzouj methods in the writing of his book.The mamzouj methods is mean more comparing, and so dispute, and preferred between usulian ideas. Al-Imam al-Fannari is precisely affecteded from al-Imam al-Bazdavi although he was member to an another usulian school. The feature of al-Imam al-Fannari's method's it is a giving the portrait about subject, and choosing the rajeh idea. After all that he was talking about another ulema's portrait of subject with their arguments, and he was criticize all these. And finally he was designated the rajeh idea in the maszhab. Also he was using so riddly short words. Ofcourse his this methods complicated reader works in the al-Imam al-Fannari's book understanding. Al-Imam al-Fannari maked more difference in the giving the knowledge about masalik al-illa, and it's species, and it's ratings with it's examples. He gived all knowledge about al-illa in the individual subject unlike to the Khanafian maszhab. Al-Imam al-Fannari expected the ijma an ahead from the an-nass in the contradiction. We finished our this thesis as secondary reference around the 23 subjects like itiradat al- Kıyas and itiradat al-Illa etc.