Cevat Ülger`in hayatı, camileri ve sanat anlayışı

Abstract

Cevat Ülger Cumhuriyet Dönemi mimarlarındandır. Öğretmenlik mesleğinden dolayı farklı kentlerde yaşamını sürdüren Ülger, sanat alanında önemli çalışmalar gerçekleştirmiştir. Mimarlık mesleğinin yanı sıra, yaşadığı dönemin sanat anlayışından kopmadan resim, hat, müzik, vitray, tasarım, karikatür alanlarında çalışmalar yapmıştır. Cevat Ülger, mimari alanı dışındaki çalışmalarında dönemin sanat anlayışına paralel çalışmalar gerçekleştirmiştir. Bu durum sanatçının çalışmalarında belirgindir. Ülger mimari dışındaki çalışmalarında Modern Sanat'tan etkilenmiştir. Bu çalışmalarında geometrik soyutlamacı anlayış oldukça güçlüdür. Cevat Ülger'in eserlerine yönelik bilimsel bir çalışma günümüze değin yapılmamıştır. Bu bağlamda sanatçının hayatı, Türkiye'nin farklı illerinde bulunan camileri ve sanat anlayışı sanat tarihi disiplinine uygun olarak tez kapsamında incelenmiştir. Sanatçının farklı sanat alanlarında ortaya koyduğu çalışmaları değerlendirildikten sonra mimari yapılarının ayrıntılı tanımları yapılarak, fotoğraf ve çizimlerle belgelenmiştir. Ülger, dönemin sanat anlayışlarından etkilenmekle beraber, özgün bir sanat anlayışı ortaya koyma çabası içinde olmuştur.Ülger'in mimari alandaki çalışmalarının büyük bölümü cami tasarımlarından oluşmaktadır. Cumhuriyet Dönemi boyunca cami mimarisinde klasik anlayış hâkim olmuştur. Cevat Ülger bu yaklaşımı temel alan mimarlardan birisidir. Sanatçı muhafazakâr kimliği ile öne çıkmaktadır. Sanatçının bu görüşü, cami tasarımlarını da etkilemiştir. Bundan ötürü mimari tasarımlarında Klasik Osmanlı Mimarisi'ni esas almıştır. Böylece sanatçı Osmanlı Devleti'nin ulaştığı güce ve geçmişe olan vurguyu tasarımları üzerinden devam ettirmek istemiştir. Bununla birlikte camilerin cephe ve iç mekân detaylarında bazı yenilikçi yaklaşımlar da görülmektedir. Söz konusu yapıların tasarımında geleneksel inşa teknikleri ile birlikte modern malzeme kullanımına da yer verilmiştir. Ülger yapıların mahalle ile ilişkileri, mimari elemanların birbiri ile oransal uyumu ve iç mekân ahengine dikkat etmiştir. Sanatçı bu yapıların plan ve projelerini gerçekleştirmenin yanı sıra, yapı elemanlarının inşasında bizzat yer almıştır. Bu yapılardan özgün ulaşan mihrap, minber ve vaaz kürsülerinin formunda; süsleme öğelerinde ve malzeme seçiminde, klasik anlayışın belirginliği de ilgi çekicidir. Erken Cumhuriyet Dönemi'nde cami mimarisinde nitelik açısından büyük gelişmeler görülmemesine rağmen, Ülger klasik yaklaşımla ele aldığı projelerinde nitelikli eserler ortaya koymaya çalıştığı anlaşılmaktadır.

Cevat Ülger is one of the Republican Period architects. Ülger who had lived in different cities due to his job as a teacher, had accomplished important works in art. Alongside his occupation as an architect, he conducted works in painting, hat, music, stained glass, design and comics without breaking away from his era's understanding of art. This situation is significant in his works. Ülger is affected from modern art in his works other than atchitecture. In these works, geometric abstractive understanding is pretty much strong. There is no scientific work conducted about Ülger's works. In this respect, artist's life, his mosques in different cities of Turkey and his understanding of work were examined with regards to art history discipline in context of thesis.After evaluation of his works in different aspects of art, his architectural structures were defined with details and documented with pictures and drawings. Alongside with getting affected by his era's art understanding, he tried to perform a unique art understanding as well. Big part of Ülger's work in architecture is mosque design. Classical understanding was in control throughout the republican era mosque architecture. Cevat Ülger is one of these architects whose basis is this approach.The artist comes forward with his conservative identity. His this perspective afected mosque designs as well. For this reason, his architectual designs are based on classical ottoman architecture. Therefore, he wanted to continue the importance of Ottoman Empire's power and past thorugh his designs. Alongside this, some reformist approaches seen on mosque front facades and interior details. In the above mentioned structure desings, traditional construction techniques and modern elements were used together. Ülger was careful about the relationahip between the structures and its neighbourhood, architectual elements' proportional consistency and interior harmony. He was not only the one conducting the plans and projects of these structures but he was also personally in the construction of structural elements. The classical understanding's presence, in these unique structures such as shrine, minbar, and preaching platform, in their design elements and in selection of elements, is very visible and attention grabbing. Although major developments have been seen in the quality of the mosque archtecture during the Early Republic Period, it is understood that they have tried to qualified works in the projects that they have dealt with the Ülger classical approach.