Sahnedeki dünyayı algılamak: `Be-have` performansında icracının deneyimi

Abstract

Performans kavramı ve artık kendine ait özelleşmiş bir türe dönüşmüş olan performans sanatı, 20. yüzyıldan bu yana birçok sanatçı ve kuramcı için ilgi çekici olmuş, ilgi çekici olduğu kadar da karmaşık bir hal almıştır. Bu çalışmada, Almanya'da Schmitt&Schulz performans ekibi tarafından tasarlanan, 2017-2018 tiyatro sezonunda sahnelenen ve benim de sahne üzerinde bir icracı olarak yer aldığım be-have performansı üzerinden performans sanatının hem pratik hem de teorik bir incelemesi yer almaktadır. Çalışmada sözü edilen süreç iki ana başlık altında incelenmektedir. Çalışmanın ilk bölümü tezin teorik zeminine ayrılmıştır. Bu bölümde performans ve performativite (edimsellik) kavramları, oyuncu ve icracının bedeninin temsil ve mevcudiyet gerilimindeki konumu ve performans sanatının tarihsel süreciyle birlikte Fransız düşünür Maurice Merleau-Ponty'e ait beden felsefesi ile ilgili yürütülen teorik tartışmalara yer verilmektedir. İkinci bölümde ise bu tez için örneklem oluşturan Schmitt&Schulz performans ekibi ve ekiple birlikte çalışmış olduğum be-have projesinin süreçleri yer almaktadır. Bu bölümde yer alan be-have projesinin analizi için `embodied research` (vücuda getirilmiş araştırma) tekniği temel metot olarak belirlenmiştir. Böylece be-have performansının tüm süreçlerinin bir icracı olarak içeriden sunma fırsatı yakalanmıştır. Yapılan çalışma neticesinde performans sanatı ve tiyatronun hammaddesi olan `beden`in fenomenolojik bir yaklaşımla yeniden tanımlanması gerekliliğinin, her iki sanatın da ortak kaygısı olduğu görülmüştür.

The concept of performance and the performance art, which has now been transformed into a specialized genre, has been as intriguing as it has been an interest to many artists and theorists since the 20th century. The aim of this study is to examine both the practical and the theoretical analysis of the performance art through the be-have performance created by the Schmitt&Schulz performance group, in which I also performed, at Germany during the 2017-2018 theater-season. The process mentioned in the study is examined under two main headings. In first part of the study, the concepts of performance and performativity, the position of the actor and performer's body in the tension of representation and presence, and the historical process of performance art, as well as the theoretical discussions about the body philosophy of the French philosopher Maurice Merleau-Ponty are discussed. In the second part of the study, I present the Schmitt&Schulz performance group and the performance project called be-have in which I also performed. For this part of the study, `embodied research` methodology is used as the main method for analysing the be-have project. Thus, I had the opportunity to present all the processes of be-have performance `as an insider`. As a result of the study, it is seen that the necessity of redefining the `body`, which is the raw material of performance art and theater, with a phenomenological approach is a common concern of both arts.