Normal gelişim gösteren çocukların zihinsel engelli kardeşlerine yönelik tutum ve davranışlarına engellilik farkındalık eğitiminin etkisi

Abstract

Araştırma, Bartın İl Milli Eğitim Müdürlüğüne bağlı tüm özel eğitim merkezlerinde eğitim gören zihinsel engelli çocukların 13-15 yaş aralığında normal gelişim gösteren kardeşlerine verilen engellilik farkındalığı eğitiminin kardeş tutum ve davranışlarına olan etkisini saptamak amacıyla analitik, girişimsel bir çalışma olarak gerçekleştirildi. Çalışmada, deney (engellilik farkındalığı eğitim planı uygulanan) ve kontrol grupları belirlendi. Çalışma toplamda 31 çocuk ile gerçekleştirildi. Verilerin toplanmasında `Engelli Çocuk Bilgi Formu` `Kardeş Bilgi Formu` `Schaeffer Kardeş Davranışı Değerlendirme Ölçeği` ve `Özürlü Kardeşe Yönelik Tutum Ölçeği` kullanıldı. Zihinsel engelli çocukların ebeveynlerine `Engelli Çocuk Bilgi Formu` doldurularak (913) zihinsel engelli kardeşe sahip 13-15 yaş aralığında normal gelişim gösteren kardeşler tespit edildi. Çalışma grubuna (n=31), `Kardeş Bilgi Formu` `Schaeffer Kardeş Davranışı Değerlendirme Ölçeği` ve `Özürlü Kardeşe Yönelik Tutum Ölçeği` uygulanarak (ön test) alınan ölçek puanları ve sosyodemografik özellikler randomizasyon yöntemiyle değerlendirildi. Deney (n=16), kontrol (n=15) olarak belirlendi. Deney grubuna araştırmacı tarafından hazırlana `Engellilik Farkındalığı Eğitim Planı` uygulandı. Eğitim planın uygulamasından hemen sonra (son test) ve bir ay sonra (tekrar test) `Kardeş Bilgi Formu` `Schaeffer Kardeş Davranışı Değerlendirme Ölçeği` ve `Özürlü Kardeşe Yönelik Tutum Ölçeği` uygulandı. Verilerin analizinde sayı, yüzde, ortalama, standart sapma, Kolmogorov-Smirnov testi, Mann Whitney U testi ve Friedman testi kullanıldı. Araştırmada kontrol ve deney grubundaki çocukların yaş, zihinsel engelli kardeşinden büyük/ küçük olma durumu, cinsiyet, öğrenim durumu, anne- baba öğrenimi ve engelli kardeşle iletişim kurma durumu gibi özellikler açısından istatistiksel olarak anlamlı farklılık görülmedi. Çalışmaya katılan grupların ön test uygulamasında, ölçeklerin puan ortalamaları arasında anlamlı farklılık bulunamadı. Eğitim sonrasında ise deney grubuna uygulanan son test ve tekrar test ölçek puan ortalamaları arasında istatistiksel olarak anlamlı farklılık görüldü (p=0.000<0.05). Deney grubundaki çocukların kardeşlerine yönelik davranış ve tutum puanlarının kontrol grubundaki çocukların davranış ve tutum puanlarına göre istatistiksel olarak daha düşük olduğu belirlendi. Çalışmadan elde edilen sonuçlar doğrultusunda, normal gelişim gösteren çocuklara yönelik engellik farkındalığı eğitimlerinin engelli kardeşlerine karşı olumlu tutum ve davranış kazandırmak amacıyla kullanılabileceği önerilmektedir.

The study, In order to determine the effects on the sibling attitudes and behaviors of disability awareness training given to siblings showing normal development (13-15 age range) of mentally impaired children who are educated in special training centers of Bartin Provincial Directorate of National Education was a study performed analytical, interventional. In the study, the experiment (disability awareness training plan applied) and control groups were determined. The study was conducted with 31 children. In data collection, `Disability Children Information Form`, `Sibling Information Form`, `Schaeffer Sibling Behavior Assessment Scale` and `Attitude Scale for the Disabled Sibling` were used. The parents of mental disabilities children (913) were identified sibling showing of normal development in between the ages of 13-15 by filling Disability Children Information Form. The study group (n=31), `Sibling Information Form`, `Schaeffer Sibling Behavior Assessment Scale` and `Attitude Scale for the Disabled Sibling` (pre-test) received scores was assessed by sociodemographic characteristics method of randomization. Experiment (n = 16) was determined as control (n = 15). `The Disability Awareness Training Plan` prepared by the researcher was applied to the experimental group. Immediately after the training plan implementation (post-test), and a month later (retest) `Sibling Information Form`, `Schaeffer Sibling Behavior Assessment Scale` and `Attitude Scale for the Disabled Sibling` was applied. Number, percentage, mean, standard deviation, Kolmogorov-Smirnov test, Mann Whitney U and Friedman test was used for data analysis. In the study, children in control and experimental group were no statistically significant differences in terms of age, state of being older/ younger from mentally disabled sibling, gender, education status, the parents education status, communication status with disabled sibling. significant difference was not found between the mean scores of the scales in the pre-test application of the groups. After the training, a statistically significant difference (p=0.000<0.05) was showed between the mean scores of the posttest and retest scale applied to the experimental group. It was determined that the behavior and attitude scores of the siblings of the children in the experimental group were statistically high than the behaviors and attitude scores of the children in the control group. In the light of the results obtained from the study, it is suggested that disability awareness trainings to children with normal development can be used to provide positive attitude and behavior towards disabled siblings.