Kadınların kariyer gelişimlerinde sosyal sermaye edinme biçimleri: Bağımsız kadın yönetim kurulu üyeleri üzerine bir araştırma

Abstract

Son zamanlardaki yoğun ilgi nedeniyle kadınların iş hayatında yükselmelerine açıklık getiren en kapsamlı kuramın sosyal sermaye kuramı ve temelini sosyometri çalışmalarından aldığı kabul gören sosyal ağ yaklaşımının olduğu söylenebilir. Sosyal sermayeyi sosyal ağlarda saklı olan ve sosyal ağlar sayesinde harekete geçen bir varlık olarak değerlendirmek mümkündür. İnsan ilişkileri sayısal ve istatistiki olarak ölçülebilen bir unsur olmadığı için, sosyal ağ analizi yöntemleri geliştirilmiştir. Kadın yöneticilerin insan sermayeleri ve sosyal sermaye düzeyleri yönetim kurulu üyesi olmalarında etkili olmaktadır. Fakat son araştırmalar insan sermayesinin kadınların üst düzey yönetim kadrolarına gelmelerinde tek başına yeterli olmadığını göstermektedir. Kadınların iş hayatında yönetim kurulu üyeliği gibi üst düzey görevlere gelmelerini sağlayan ve kolaylaştıran sosyal sermaye ve sosyal ağ ilişkilerini anlamak önemlidir. Bu araştırma ile kadınların kariyer gelişimlerinde başarılı olmalarında sosyal sermaye edinimleri ve sosyal ağ özellikleri ortaya çıkartılmış ve yazındaki boşluğun doldurulması için sosyal ağlar bakış açısıyla bağımsız kadın yönetim kurulu üyelerinin sosyal sermaye ve sosyal edinim biçimleri incelenmiştir. Kadınların kariyerlerinde üst düzey görevlere gelmelerinde sosyal sermaye edinim ve kullanım biçimleri erkeklere göre farklı olmaktadır. Bu çalışma ile sosyal sermayenin kadınlar için önemine, kadınların sosyal sermaye düzeyinin artışı veya azalışının hangi ağ geliştirme davranışlarına bağlı olduğuna, kadınların sosyal sermayelerinin artması için hangi faaliyet ya da aktiviteleri yapmaları gerektiğine ve kadınların sosyal ağ ilişkilerinde cinsiyete dayalı kalıp yargıların etkilerinden arınmalarına değinilerek kurama katkı sağlamaya çalışılmıştır.Çalışmada, Borsa İstanbul A.Ş.'ye kayıtlı şirketlerin yönetim kurulunda görev yapan 70 bağımsız kadın üyeye ait 2014-2016 yılları arasındaki ikincil veri taraması ile edinilen sosyal sermaye ve sosyal ağ ilişkileri verileri kullanılmıştır. UCINET sosyal ağ analizi programı kullanılarak her bağımsız kadın yönetim kurulu üyesinin sahip olduğu merkezilik, aracılık, arasındalık, yapısal boşluk, merkez/çevre değerleri hesaplanmış, iç grup ve dış grup üyelerinin ağ düzeneğindeki konumları belirlenmiştir. Çalışmanın sonucunda kadınların üst düzey yönetim kademelerine gelmelerinde sadece kadınlardan oluşan (homojen) ağ ilişkileriyle edindikleri bağlayıcı sosyal sermayelerinin az olmasının (önerme-1), yüksek düzeyde aracılık değerine sahip olmanın ve bu ilişkileri mentör, danışman, sponsor veya koç gibi meslekleri yapan destek sağlayıcı aracı aktörlerle kurdukları ilişkilerin fazla olmasının (önerme-3) ve ağ içinde sahip oldukları biçimsel olmayan ağ bağlarının ve biçimsel olmayan gruplar içerisinde yer alma eğilimlerinin fazla olmasının (önerme-5) beklendiği ortaya çıkmıştır. Kadınların erkek ağlarıyla olan (heterojen) ağ ilişkilerinden edindikleri birleştirici ve köprü kuran sosyal sermaye düzeylerine bakıldığında tüm kadınlar için geçerli bir sonuç çıkmamıştır (önerme-2). Son olarak çok sayıda yönetim kurulu üyeliğine sahip olan kadınların sosyal ağ düzeneğinde merkezi konumda ve yüksek düzeyde dışsal sosyal sermayeye sahip olmadıkları ve dışsal sosyal sermayenin düşük olmasının çok sayıda yönetim kurulu üyeliğine sahip olma nedeni olmadığı ortaya çıkmıştır (önerme-4). Bu sonuçlar hangi tür sosyal sermayenin kadınların kariyerleri için daha önemli olduğuna belirginlik kazandırmıştır.Anahtar Kelimeler: Kadın Sosyal Sermayesi, Kadın Ağları, Erkek Ağları, Biçimsel Ağlar, Dışsal Sosyal Sermaye

In recent days, it can be said that the most inclusive theory that clarifies the rise of women in business life is accepted social network approach taken from social capital and sociometry studies. It is possible to consider social capital and social networks as complementary to each other and social capital as an asset hidden in social networks and actuated by social networks. Since human relationships are not quantifiable and statistically measurable, methods of social network analysis have been developed. Human capital and social capital levels are influential for women managers to be elected board members. But recent research has emphasized that human capital alone is not enough for women to reach senior management level. It is important to understand social capital and social networking relationships that enable and facilitate women to attend senior functions such as board membership in business.In this research, the social capital acquisitions and social networking features of women in their career development and social capital and social acquisition forms of the independent women board members have been examined in order to fill the vacancy in the literature. The way in which women acquire and use social capital for their career development is different from men. This study has contributed to social capital literature what kind of activities or activities should be carried out for the increase of social capital of women and how they should be based on gender and being influenced by social norms in relation to social networking, in order to determine how the social capital is distributed in the society, to which elements the increase or decrease of the social capital level of women depends on.In this study, the data of social capital and social network relationships obtained from the secondary data of 70 independent female board members of Borsa İstanbul A.Ş. between the years 2014 and 2016 were used. Using the UCINET social network analysis program, the centrality, betweenness, structural holes, center/periphery values of each independent female board member were calculated and the positions of the internal and external group members in the network organization were determined. At the end of the study, it is expected that in the career development of women, the binding social capital they acquire by the network relationships (homogenous) of only-women is low (proposition-1). It is hoped that there is a high degree of brokerage with the intermediary values at the highest level and that these relationships are established by actors of supportive agents who make professions such as mentor, consultant, sponsor or coach (proposition-3). It is expected that there will be a large number of informal network connection in networks and tendency to be included in informal groups (proposition-5). When we look at the level of social capital that links and bridges women relationships with (heterogeneous) networking with men's networks, there is no valid result for all women (proposition-2). Finally, it has emerged that women with multiple directorships of board directors do not have a centralized and high level of external social capital in the social networks, and that the low external social capital is not the reason for having a large number of board membership (proposition-4). These results have made it clear what kind of social capital is more important for women's careers development.Key Words: Women Social Capital, Women-only Networks, Old Boys Networks,Informal Networks, External Social Capital