Cultural and local diversities in contemporary architecture: An evaluation on the regionalist trends in 20th century Turkish architecture

Abstract

oz Bu çalışma, 20. yüzyıl mimarlık kuramı ve pratiğinde ortaya çıkmış olan kültürel ve yerel farklılaşmaları ve bunları kapsayan bir sınıf olarak rejyonalizm (bölgeselcilik, yöreselcilik, yerellik) kavramını konu alır. Kültürel ve yerel koşullardan esinlenen mimarlık pratiğinin ardındaki temel kavramları değerlendiren çalışma, yere bağımlı farklılaşmaların ve bu farklılaşmaları tanımlayan rejyonalizmin kaynağının aslında Batı kültüründe 18. yüzyıldan itibaren etkili olan evrensel - yerel kavramları arasındaki gerilim olduğunu öne sürmektedir. Dünyanın evrensel - yerel, akılcı - romantik, modern - geleneksel gibi karşıt kutuplar çerçevesinde algılanmasına bağlı olarak, toplumun kültürel ve yerel özünü koruma eğilimi, modernleşmenin akılcı ve evrensel değerlerine karşı bir direniş olarak tanımlanmıştır. Bu kavramsal çerçevede çalışma, rejyonalizm kavramını tarihsel süreci içinde değerlendirmek amacıyla, 19. yüzyıldan bugüne mimarlık üretiminde etkili olan bölgeselci, ulusalcı ve bağlamsalcı söylemleri incelemektedir. Temelde farklı pekçok mimari yaklaşımın, özellikle İkinci Dünya Savaşı sonrasında, rejyonalizm ortak tanımı altinda değerlendirilmesi sorgulanmış, bu yaklaşımların birbirinden farklı ideolojik ve kavramsal kaygılan tartışılmıştır. Bu tartışmanın bir uzantısı olarak rejyonalist söylemin, 1980 sonrasının görsel imge tüketimine dayalı; sosyal, kültürel ve ideolojik kaygılardan bağımsız mimarlık kültürü içinde eleştirel bir yaklaşım olarak geçerliliğini sorgulamak da mümkündür. Çalışmada kurgulanan kavramsal çerçeve, 20. yüzyıl Türk Mimarlığı'nda etkili olan bölgeselci, ulusalcı ve bağlamsalcı mimari yaklaşımların değerlendirilmesinde kullanılmıştır. Modemizmle bir dış etki olarak tanışan ve bu modernist kültürü içselleştirmekte zorlanan diğer toplumlarda olduğu gibi ulusal kimlik tartışmaları Türk mimarlık gündeminde de etkisini göstermiş, 20. yüzyıl boyunca batı kaynaklı mimarlık akımlarının eleştirisi olarak ortaya çıkan rejyonalist yaklaşımların en başlıca dayanağı olmuştur. Türk mimarlık pratiğinin Merkez - 3. dünya mimarlık söylemleri arasındaki konumunu de bu çerçevede tartışmak mümkündür. Özellikle 1980 sonrasında yerellik iddialarının, post-modem mimarlık ürünlerini meşrulaştırmanın bir yolu haline geldiği gözönüne alınarak, rejyonalist söylemin temsil ettiği değerlerin günümüz mimarlık kültüründeki geçerliliği de tartışılmalıdır. Anahtar sözcükler: Modernlik ve gelenek, merkez ve çeper, evrensel ve yerel, kimlik, bölgeselcilik, bağlamsalcılık, ulusalcılık, eleştirel modernizm, postmodemlik, çağdaş Türk Mimarlığı.

ABSTRACT This study focuses on the cultural and local diversities observed in 20th century architectural theory and practice, and especially the regionalist discourse in architecture, which can be evaluated as their categoric correspondent. Evaluating the concepts and influences behind the evolution of an architectural practice inspired by a sensitivity towards cultural and local conditions, this study claims that cultural and local diversities in 20th century architecture and their formulation as regionalism are rooted in the basic tension between the universal and particular, which has been present in Western culture since Enlightenment Due to the conceptualization of the world in terms of bipolar contsructs such as universal and particular, rational and romantic, industrialized and indigenous and modem and traditional; the urge to preserve cultural and local essence has often been formulated as a revolt against the universalizing forces of industrialization and modernization la order to put the concept of regionalism into its historical context; the study overviews the claims of regionality, nationality and contextuality that have been influential on architectural practice since 19th century. The regionalist approaches that have generated after World War II have been evaluated with reference to the varying concerns mat they respond to. Referring to the significant theoretical works on the subject; the viability of the regionalism as a valid critical approach in contemporary architecture has been discussed through a simultaneous study of regional(ist) works and their underlying ideas. This conceptual framework has been used to evaluate the contextualist, regionalist and nationalist discourses mat have been influential in Turkish architecture as a consequence of the revolts against the imported `international style`. The study focuses on the discussions on national and cultural identity that still occupy the Turkish architectural agenda, and evaluates the position of Turkish architectural practice within the construct of center - periphery. Considering that claims of regionality have often been used as a means of legitimization in Turkish architecture, the validity of the concepts behind regionalist practice have been challenged with reference to the current debates in mainstream architecture. Keywords: Modernity and tradition, center and periphery, universal and local, identity, regionalism, contextualism, nationalism, critical modernism, postmodernity, contemporary Turkish Architecture.