Urban transformation in meeting places: The cases of Bursa and Yazd

Abstract

19. yüzyılda, modernleşme hareketlerine bağlı olarak, tarihi kentler güçlü bir sosyo - mekansal tartışmanın içinde kalmış, yeni ve farklı kent dokusu, yüzyılların kümülatif birikimi ile oluşan geleneksel, tarihi kent dokusunun üzerinde yer almıştır. Bu dönemde başlatılan planlı yıkımlar, dünya genelinde tarihi kent dokusunu, strüktürel bakımdan derinden etkilemiştir. 1860'lar ve sonrasında, birçok ülkede uygulanan modern yapı projeleri süresince, kentlerin tarihi kısımlarında yeni binalara alan açmak ve motorlu araçlara güzergah yaratmak için yıkımlar gerçekleştirilmiştir. Bu süreç aynı zamanda İslam kültürünün hakim olduğu şehirlerdeki kentsel dönüşümlerde de gözlemlenmiştir. Yeni kentsel konfor olarak bulvarlar, geniş caddeler ve demiryollarının yapımı kentlerin mekansal strüktürünü modern bir yöne doğru değiştirmiştir. Bazı durumlarda bahsedilen bu dönüşümler eski şehirlerde geleneksel kent dokusuna oldukça farklı düşmüştür. Örneğin; Yazd (İran) kentinde, grid sistem organik dokuya eklemlenmiştir. Bu durum kentin tarihi dokusunu olumsuz etkilemiş, geleneksel gündelik hayatta da bir çok sosyal ve ekonomik değişime yol açmıştır. Bu çalışmada Space Syntax yöntemi kullanılarak, modernleşme hareketlerinin İslam şehirleri üzerine etkisi araştırılmıştır. Açılım olarak, modern değişimlerin eski kentsel dokuya ve özellikle toplanma mekanlarına etkisi açıklanmaya çalışılmış, toplanma mekanları olarak bir İslam kentinin temel kentsel ögelerinden olan pazar, cami, medrese(dini okul) ve hamamlar belirlenmiştir. Ek olarak islam şehirlerinde modernleşme sürecinden sonra tarihi merkezin eski strüktürünü korumanın neden önemli olduğuna dair saptamalarda bulunulmuştur. Bir İslam kenti temel olarak şu karakteristikleri içermektedir: Ortaçağdan kalma bir kale, hemen yakınında merkezde bir pazar ve bir veya fazla cami avlusu ile çevrelenmiş hamam yapıları. (Cantacuzzino 1982; Abulughod 1993; Bianca 2000a, 2000b) Cadde ve sokak yapısı 19.yüzyıl sonrası Amerikan ve Avrupa şehirlerinden tamamen farklıdır fakat, evler inşa edildikten sonra artakalan boş alanların tasarlanmasıyla oluşmuş mekanlardır. Bu çalışmada toplanma mekanları tanım olarak, bir islam kentinin temel kentsel ögeleri olan 'pazar, cami, medrese (dini okul), ve hamam'ları ifade etmektedir.Bu tez kapsamında iki islam şehrinin kentsel konfigürasyon özellikleri incelenmiştir. İran'dan Yazd ve Türkiye'den Bursa kentleri seçilmiş olup, Space Syntax metodu ile modernleşme öncesi ve sonrası mekansal strüktürleri karşılaştırılmıştır. Temel amaç; kentlerde modernleşme sürecinin, Yazd ve Bursa örnekleri üzerinden toplanma mekanlarının yapısını nasıl etkilediğini açıklamaktır. Çalışma alanı olarak Yazd kentinin seçilmesinde, bir islam kentinin morfolojik dokusu olarak iyi bir örnek teşkil etmemi etkili olmuştur, Bursa'nın seçilme nedeni ise Osmanlı İmparatorluğu'nun ilk başkenti olmasıdır. Buna ek olarak diğer sebepler de söz konusudur: İlk olarak her iki şehir de tipik tarihi doğu şehri strüktüründedir. İkinci etken olarak iki şehir de, modernleşme hareketlerinden önce uzun süre geleneksel dokularını koruyabilmişlerdir. Üçüncü etken ise iki şehrin de tarihi dokusu İslamiyetten sonra oluşmaya başladığı için, ikisinde de toplanma mekanları aynıdır. (Pazar, medrese, cami, hamam) Dördüncü etken ise ortak noktaların bulunmasına karşın, modernleşmenin etkileri iki kente de farklı yansımıştır ki, bu durum karşılaştırmalı analiz yapabilmek açısından önemlidir. Son olarak, beşinci etken ise; modernleşme öncesi iki şehir de kent strüktürü bakımından birçok ortak özellik barındırırken (surlarla çevrili organik kent dokusu) modernleşmeden sonra Yazd'da grid sistem kentin organik dokusuna dahil edilerek, şehrin dokusu bozulmuştur. Aynı zamanda iki şehir de ipek dokumaları ile ünlüdür.Bu çalışmada, mekansal örüntüyü ve belirlenen hipotezi daha iyi araştırabilmek için bir yönteme ihtiyaç duyulmuştur. Yöntemi belirlerken birtakım kriterler göz önünde bulundurulmuştur. İlk olarak, araştırmanın temel problemi, kentteki değişimin doğrudan olarak fiziksel göstergelere bağlı olması, kullanılacak metodun morfolojik ve mekansal durumlara uygun olması gerektirmiştir. İkinci olarak kentin mekansal strüktürü, birbirleriyle etkileşim halinde olan birçok elementten oluştuğu için kullanılacak metodun yeterince analitik olması gerekmiştir. Üçüncü olarak, bu araştırmanın odağı iki farklı kentte yeni ile eski arasındaki karşılaştırma olduğundan kullanılacak metodun karşılaştırmalı olması gerekmiştir. Dolayısıyla, kentin hem sosyal hem de fiziksel olarak morfolojik ve mekansal analizlerinin yapılabileceği bir metoda gerek duyulmuştur.Bu araştırmada belirlenen kentlerin modernleşme öncesi ve sonrası mekansal strüktürlerini karşılaştırabilmek için Space Syntax metodu kullanılmıştır. Space Syntax metodu, yapılı çevrede bulunan, sosyal hayata çok iyi entegre olmuş fakat fiziksel olarak gizli kalmış alanları açıklayabilmek için oldukça geçerli bir yöntemdir. 'Yöntemin asıl amacı, yapısal strüktürün sosyal strüktür ile olan ilişkisini tanımlamaktır.' (Kubat, 1999) Bu çalışmada Space Syntax uygulaması, kentsel dönüşümü değişik süreçlerde yaşayan ve gelişen kentlerin konfigürasyonel özelliklerini anlamaya yardımcı olmuştur. Space Syntax'in ana metod olmasının yanısıra, bu çalışmada başka yöntemler de kullanılmıştır. Karşılaştırma metodu, yine bu çalışmada kullanılan diğer bir yöntemdir. Bu çalışma iki islam kentinin tarihi merkezlerinin modernleşme öncesi ve sonrası syntactic ölçümlerine dair bir çalışmadır.Ek olarak, 'kent elemanlarının analizi' tekniği aynı zamanda modernleşme hareketlerinin, seçilen islam şehirleri üzerinde öncesi ve sonrası etkilerini anlamak için de kullanılmaktadır. Bu araştırmada 'kent elemanları' pazar, cami, hamamlar, ve dini okulları tanımlamaktadır. Böylelikle islam şehirlerinde tarihi merkezin kentsel dokusunu koruma konusunda hangi modernleşme hareketinin daha başarılı olduğuna dair bilgi sahibi olmak da mümkündür. Çalışmanın sonunda nihai amaç olarak, öncesi ve sonrası arasındaki boşluğu doldurmak veya geleneksel kent dokusu ve çağdaş kent planlamasının nasıl mümkün olabileceğine dair öneriler söyleyebilmek mümkün olmuştur. Bütün bahsedilen bu kriterlerin yanısıra, bir diğer amaç da moderleşmeye yönelik konstrüksiyon süreci boyunca, islam şehirlerinde tarihi merkezdeki kentsel dokunun nasıl korunabileceğini de araştırmaktır. Bu araştırmadan ve diğer yapılmış araştırmalardan alınan sonuçlara göre, kentte yeni cadde ve yol inşaat süreci sırasında, kentin geleneksel tasarımını anlamak ve geleneksel kent dokusunu dikkate alarak bir çalışma gerçekleştirmek tarihi merkezlerdeki dokuyu korumak için tek çözüm olarak görünmektedir. Diğer bir deyişle, düz bir bakış açısıyla islam şehirlerinde geleneksel kent dokusunu korumak yerine, geleneksel islami karakteristikleri gözönünde bulundurarak korumaya çalışmak daha anlamlı olacaktır. Böylelikle, çağdaş kentsel gereksinimleri, varolan kültürel dokuya, geçmişten gelen islam kenti kimliğini de koruyarak eklemlemek mümkün olacaktır

In 19th century, due to modernization programs, historical cities faced powerful socio-spatial conversion. New and different urban pattern system was imposed on the historic fabric of the city, while traditional urban structure was created over centuries through cumulative evolvement. The planned demolition of buildings has deeply wounded the body of historic urban fabrics all over the world. During the modern housing projects of the 1860s and later in many countries, the historic parts of the cities were demolished to make open spaces for new buildings and constructing new roads for commuting by motor vehicles. By the appearance of modern motorized means of transportation in the old fabric of cities, many physical and spatial changes started to take place in the core of the traditinional cities. This fact is also obvious in urban transformation of cities with Islamic culture. Construction of new boulevards and wide streets and highways as well as new urban amenities such as industrial and cummercial buildings changed the spatial structure of the cities in a modern way. In some cases this modernization transformation was totally different from the traditional urban pattern of the old city. For example, in city of Yazd (an Islamic Iranian city), grid urban pattern was imposed on the organic structure and not only affected the physical form of historic city but also caused many social and economic changes within the traditional life of people. This research attempts to find the effect of urban modernizatin transformations on the fabric of historic cores in cities with Islamic culture; how the modern changes affected the old system specially the structure of meeting places and why is it necessary to preserve the old structure of historical cores in Islamic cities? Is it possible to preserve this structure after urban modernization process?The layout of an Islamic city generally includes the following characteristics: a medieval citadel or fort, a nearby central market and one or more public baths clustered around a Friday mosque, a madrasa (Religious school) and caravanserai, a narrow irregular street pattern, ethnic quarters, courtyard houses, medieval walls and gates, some spillover marginal housing outside the walls, and a complete lack of open civic space other than the Friday mosque courtyard (Cantacuzino 1982; Abu-Lughod 1993; Bianca 2000a, 2000b) Streets were not `laid out` as in American and European cities after the mid-19th century, but were composed of leftover space after houses were built. In this study meeting place refers to Bazaar, Masque, Madrasa (Religious school) and Public bath which are main urban elements of an Islamic city. In order to answer the mentioned questions, The thesis investigates the urban configurational features of two Islamic cities (one in Iran and another in Turkey), in before and after urban modernization process. The city of Yazd in Iran is a good example of a city with Islamic urban morphology and city of Bursa is the first capital of Ottoman Empire. There are several reasons which support this selection. Firstly, they both belong to oriental type of historic cities, which enable the research to have a decent analyze of the field related to our topic. The second reason is that both of these cities experienced a long period of continuous existence in their traditional form before modernization. The third reason is that both of these historical cities transformed to an Islamic city after converting to Islam, so the meeting places of these two cities are the same (Bazaar, Mosque, Madrese, Hammam). Forth, the urban modernization system is not the same for both of these cities so it can be a good selection for our comparative analysis. Fifth, before urban modernization there were a lot of similarities between the urban structures of these two cities, for example both of them are fortified town and had organic urban pattern, but after urban modernization the walled-city of Yazd ruined and grid urban pattern was imposed to the organic urban pattern of the city. Also, both of these cities were famous for silk textile.To find answer for the questions of this research, a methodology is required which is able to investigate the spatial layout and examine the preferable hypothesis. At first, the major problem of this research for example urban change is firmly linked with the physical manifestation of the city. Therefore, the taken up methodology should be able to deal with morphological and spatial matters. Secondly, since the urban spatial structure is made of a system of interacting elements, the taken up methodology has to be analytical well. Thirdly, the focus of this research is a comparison between old and new, as well as a comparison between two different cities. It needs a methodology capable of comparative research. In order to reach all mentioned aims the adopted methodology should be capable to correlate the spatial and morphological analysis with the activity of the society.This investigation is made by using Space syntax methodology to compare spatial structure of these cities in before and after urban modernization transformation. Space Syntax theory is able to reveal some hidden properties of built environment which are most involved in humen's social life. `The aim behind the technique is to describe different aspects of relationships between the morphological structure of man-made environments and social structures and events` (Kubat, 1999). The application of Space Syntax in this research has helped to underestand confugurational features of cities developed in different process of urban transformation. Although space syntax is the main methodology of this research, it is not the only method which is used in this thesis. Method of camparison is another technique used in this research. This is a comparative study of syntactic measures of historic cores of two Islamic cities in before and after urban modernization transformations. In addition, technique of 'urban element analysis' is also used to understand the effect of urban modernization on the urban structure of meeting places of these Islamic cities in before and after urban modernization. `urban elements` in this research refers to meeting places such as bazaar, mosque, public bath and religious school. Therefore, it is possible to find that which urban modernization system is more successful to preserve traditional urban pattern of historic Islamic cities.Finally, at the end of this study it is possible to say that the ultimate objective of this research is to suggest how to fill the gap between the past and present, or traditional urban structure and contemporary urban planning. The aim of the present study is also to investigate how to preserve the urban structure of historic cores in Islamic cities, during urban modernization construction. According to the gained results of this study and other performed studies, the only way to do this is by understanding the traditional layout of the old city and considering the tradition urban pattern while constructing new streets and roads. In other words, in order to preserve the old urban structure of traditional-Islamic cities, it is necessary to consider and fallow the traditional –Islamic urban features. In this way; it would be possible to adopt the needs of contemporary Islamic cities while still preserve cultural aspects and Islamic identity of the past.