Ekonomik gelişmeler ve Türk bankacılık sektöründe 1980 sonrası yaşanan krizlerin analizi

Abstract

Türk ekonomisinde ve Türk bankacılık sektöründe en önemli değişim hareketi, 1980 yılında uygulamaya konulan 24 Ocak Kararları ile başlamıştır.Bu yıllarda sürekli olarak artış gösteren bütçe açıklarının kapatılmasında vergi politikaları yerine borçlanma politikalarına ağırlık verilmeye ve bu açıkların kapatılamasında ise bankacılık sektörü aracı olarak kullanılmaya başlanmıştır.1989 yılında alt yapısı hazırlanmadan çıkartılan 32 sayılı Karar ile kambiyo kontrolleri ile yurt dışı borçlanmalar önünde engeller kaldırılmış ve bankacılık sektöründe bazı fiktif işlemler yardımı ile ciddi büyüklüklerde açık pozisyon uygulanmaya başlanmıştır. Ancak 1994 yılında kurlarda yaşanan önemli artışlara bağlı olarak bankacılık sistemi ciddi bir biçimde tahrip olmuş ve üç banka sistem dışına çıkartılmıştır.İç borçlanma ve açık pozisyonları artırmaya yönelik olan bu politikalar sonucunda alınan faiz ve kur riskleri 2000 yılı başına kadar ciddi bir biçimde artarak devam etmiştir. Bankacılık sektöründe mali bünyelerinin iyileştirilmesi için etkin önlemlerin alınamaması ve yeterli mali gücü olamayan kişi ve gruplara banka sahibi olma hakkının verilmesi ve denetim sonuçlarının gerektiği ölçüde yerine getirilememesi sonucunda, 2000 ve 2001 yıllarında Cumhuriyet tarihinin en önemli ekonomik krizleri yaşanmıştır. Yaşanmasına neden olunan bu ekonomik krizler ise bankacılık krizlerini tetiklemiştir. Bu krizler sonucunda ise, 21 banka daha sistem dışına çıkartılmış ve Türk ekonomisi yanında Türk bankacılık sektörü de önemli ölçüde tahrip olmuştur.Yaşanan bu krizlerin nedenleri tam olarak ortaya konulamamış ve bankaların Tasarruf Mevduatı Sigorta Fonu'na devredilmesi siyasi, bürokratik ve ekonomik rant ve çıkar sağlama adına yanlış yönlere çekilmiştir. Bu anlayışlara paralel olarak neden olunan zarar rakamları da kamuoyunda sürekli olarak artırılmıştır. Bu süreçte krizlerin sorumluluğu sadece banka hakim hissedar ve yöneticilerinin üzerine yıkılmış ve en az bu kadar sorumluluğu bulunan diğer nedenler göz ardı edilmiştir.Oldukça ciddi bir kamu zararının ortaya çıkmasına ve ekonominin önemli ölçüde tahrip olmasına neden olan bu krizlerin sağduyulu bir biçimde analiz edilememesi sonucunda; bir yandan bankacılık sektörünün kredi hacmi ciddi oranlarda daralmış ve sektor kredi vermek biçiminde belirlenmiş asli işlevini yeterince yerine getirememiş, diğer yandan ise özellikle 2004 yılından itibaren Türk bankacılık sektörü'nde yabancılaşma eğilimleri de artmaya başlamıştır.Çalışma süresince, bana her zaman hoşgörülü davranan ve uygun çalışma ortamı hazırlamak için önemli çaba gösteren aileme sonsuz teşekkürler ediyor, bu çalışmayı, engin tecrübesi ve bilgi birikimi ile bizlere her zaman hoşgörü ve sevecen bir anlayışla yaklaşan ve yol gösteren, çok erken yaşta kaybettiğimiz rahmetli Hocam Prof. Dr. Sn. İlhan ULUDAĞ'a ithaf ediyorum.

The most challenging movement in the Turkish economy and Turkish banking sector started with the implementation of 24 January Measures in 1980.Thereafter, public borrowing practice instead of tax policies dominated the financing of ever increasing budgetary deficits and banking sector was started to be used as the intermediary during this era.With the enactment of Decree No.32 in 1989 controls on capital account and foreign borrowing were removed without setting the required infrastructure in advance which in turn led to the practice by the banking sector of holding remarkably high short-positions with the help of recourse to some fictitious transactions. However, high increases occurred in foreign exchange rates in 1994 badly damaged the banking sector and eventually three banks were taken out of the system.As a result of these domestic borrowing-oriented and open position-facilitating policies, interest rate and foreign exchange rate risks undertaken by the banking sector continued at high and still increasing rates by the beginning of 2000. Lack of efficient policy taking to improve banking sector?s financial structure, granting of establishment or take-over licenses to inappropriate or financially weak persons and groups, and failing to take prompt and sufficient corrective actions in accordance with bank audit results altogether culminated into the most important economic crises of the Republic?s history in 2000 and 2001. These economic crises triggered banking sector crises. As a result of these banking crises 21 banks were removed from the system this time and TBS as well as the Turkish economy faced heavy damages.The causes of the said crises were not fully explored and bank-takeovers by the Savings Deposit Insurance Fund were hauled to blundering routes for the sake of political, bureaucratic and economic rent-seeking. In parallel to such conceptions loss figures were tended to be continuously elevated in the public opinion. During the said process, responsibilities over the crises were pushed onto the main-shareholders and managers of banks only and other causes having as much responsibility were ignored.As a result of the inability to objectively analyze these crises, which caused devastating effects on the economy including a huge public loss, the banking sector?s credit volume contracted seriously and the sector became not able to perform its primary function of lending in a sufficient manner. Meanwhile, foreign participation in the Turkish banking sector started to increase especially in 2004 onwards.I would like to thank my family for their continuous indulgence and efforts to provide me with a suitable environment during my study. I dedicate this study to our dearest teacher we have lost at an untimely age, Prof. Dr. İlhan ULUDAĞ, who always guided and approached us with tolerance and affection.