Kara sınırı komşuları ile ticaretin Türkiye`nin kalkınmasına etkisi: Çekim modeli yaklaşımı

Abstract

Türkiye, bölge ekonomileri ile ticaret hacmini ve ekonomik kapsama alanını genişletmek amacıyla dış politika değişiklikleri, vize muafiyeti, sınır illerine veya belirli sektörlere yönelik teşvikler kullanmaktadır. Gerçekleştirilen çalışmada Türkiye'nin diğer ülkeler ile ticari ilişkilerini ve genel olarak dış ticaret hacmini etkileyen unsurların belirlenmesi, her bir unsurun etkinliğinin ölçülmesi hedeflenmiştir. Bu yolla coğrafi mesafe, ortak sınır, vize muafiyeti, bölgesel ekonomik birliklere üyelik gibi mekanizmaların Türkiye'nin dış ticareti üzerindeki etkileri belirlenerek planlama ve önceliklendirme çalışmalarına yön vermede kullanılabilecektir.Belirtilen hedef doğrultusunda ticaret ve kalkınma teorileri incelenmiş, sonuç olarak Çekim Modeli yaklaşımı ile çok değişkenli bir zaman serisi regresyon analizi kullanılmıştır. Çekim Modeli kapsamında kullanılacak, ticareti etkileme potansiyeli olan değişkenleri belirlemek için Türkiye'nin kalkınma süreci ve geçmişte uyguladığı kalkınma programları incelenmiştir. Sonuçta Çekim Modeli kullanılarak Türkiye'nin 1996-2010 yılları arasında 72 ülke ile gerçekleştirdiği ticari ilişki analiz edilmiştir. Çekim Modeli analizi, ülkelerin Türkiye ile gerçekleştirdikleri dış ticareti artırması yönünden, ülkenin ekonomik büyüklüğü ile AB ve İİT gibi uluslararası ekonomik yapılanmalara üyeliğin olumlu etkilerini, coğrafi mesafe, vize muafiyeti ve ortak sınırın ise etkisiz olduğunu ortaya çıkarmıştır. 1996-2010 yılları arasında Türkiye, sınır komşuları ile ticari ilişkilerini farklılaştıramamış, ortak sınır veya vize muafiyetlerini kullanarak önemli bir ticari avantaj sağlayamamıştır. Çalışma sonucundan yola çıkarak ortak sınır unsurunun sınır bölgelerinin kalkınması ile bağlantısı kurulmuş ve ileriye dönük etkili bir hale gelmesi için sınır ticareti ile bağlantılı gelişme fırsatları ortaya koyulmuştur.

In order to increase its eco-political impact and improve trade relationships with other economies in the region, Turkey uses a wide range of tools including foreign policy changes and incentive programs for target sectors and geographic areas. The purpose of this study was to identify and evaluate the impact of each of these mechanisms on Turkey?s foreign trade volumes with other economies. The results will support planning and prioritization of investments that are based on geographic proximity to other economies, common borders with neighboring countries, visa exemption and membership to regional economic integrations.The study has utilized the Gravity Model approach and used a multi-variate time series regression analysis in order to achieve its purpose. Previous studies around the Gravity Model as well as Turkey?s previous development programs have been investigated in detail to identify the list of factors that have been used to influence trade volumes and support regional development. The Gravity Model has been used to analize Turkey?s trade relationships with 72 other countries between the years 1996 and 2010. As a result, the economic size of the corresponding country and its participance in international economic integrations such as European Union (EU) and Organisation of Islamic Cooperation (OIC) have had positive impacts on a given country?s trade volumes with Turkey. However, geographic distance, visa exemptions or common borders have had no statistically significant effects. Turkey has not been able to differentiate its trade relationships with neighboring economies and has not been successful in turning common borders or visa exemptions into a trade advantage between the years 1996 and 2010. Emphasizing the connection between land border trade and economic development of Turkey?s border regions, the study has identified opportunities to increase trading volumes across land borders as a means to improve trade relationships with neighboring economies and turning common borders into an effective tool.