Anlatıcı olarak Dengbej ve Dengbej anlatılarındaki kahramanın makûs talihi

Abstract

Belki de Âdem ve Havva kadar eskidir dengbejlik geleneği. Tarihi süreçler itibariyle kahramanın kaderi anlatı, sunum ve biçim olarak farklılıklar gösterse de, anlatılan yine insan ve insanı ilgilendirendi. Dengbejin kahramanları öyle mitolojik yarı insan, yarı tanrı kahramanlar değil, İnsandı. Mücadele eden oydu ve bu mücadele hiç dinmeden binyıllardır sürmekteydi. Bu kahramanlar genellikle aşk uğruna, daha iyi koşullar altında yaşamak uğruna ve yoksulluğa karşı mücadele vermekteydi. Asırlardır süren bu mücadele hiç neticelenmemekle beraber aynı seyir ve dinamizmde devam etti. Belki de sorun o coğrafyanın kadim tarihinde ve trajedisindeydi.Kürtlerin yaşadığı coğrafyanın ve o hep yenilen dengbej kahramanlarının trajedisine baktığımızda, bunun altında yatanın yönetilmeye karşı duydukları tahammülsüzlük ve buna bağlı olarak da var olma savaşı verme zorunluluğunu görürüz. İşte dengbej, bu savaşlarda o hep kaybeden, sürgün edilen, tutsak edilen ve ölen 'kahraman'ın yarattığı değerleri anlatılarıyla görünür kılmaktaydı.Geriye sayısız söylence bırakan hikâye anlatıcısı dengbejler, ister istemez bize tarihi de sorgulatır.Sesi ve sözcükleri ele geçirip, geçmişin karanlığını ışıkla yaran bu bilgelerin var oluşunu, anlatılarını, icralarını ve dertlerini anlamaya ve açıklamaya çalıştım.Anahtar Kelimeler: Dengbej, dengbejlik, hikâye anlatıcısı, söylence, Walter Benjamin, kahraman, destan, seyirci, icra

The existence of the Kurdish folk tales `dengbej` probably dates back to the period of Adam and Eve, when humanity just began. Even though changes of the exact narration, presentation and shape of `dengbej` have changed throughout history, the stories have always been about, and related to, mankind. The heroes of `dengbej` have neither been myth-humans nor semi-gods. Those who were fighting have always been humans. And their fighting has been continuing for over thousand years. The heroes usually fight for love and against poverty in order to sustain better living conditions. Even though this fight never results in the heroes' reaching their aims, `dengbej` tales have been continuing in the same context and with the same level of dynamics for centuries. The appeal of this narrative might be related back to the region and the tragedy inherent in its ancient history.Looking at the Kurdish region and the tragedy of `dengbej` tales, whose heroes keep losing their fights, we can observe a reflection of the Kurds' intolerance towards being governed by others and their fight for exercising their willpower. Therein, the narration of `dengbej`, including the values of the hero who is destined to lose, be exiled, captured and then dies in the war, can be valuable in showing us the position of the Kurds in history. The narrators of `dengbej`, who leave us countless legends behind, encourage us to question history.In this paper, I attempt to understand and explain the existence, narrations, works and problems of the `dengbej` authors, who illuminate the darkness of the past by raising their voices to the world. Key words: Dengbej, dengbejlik, storyteller, myth, Walter Benjamin, protagonist, epic, audience, performance