Türkiye`de kayıt dışı ekonomi ve kayıt dışı ekonominin makroekonomik etkileri

Abstract

Geniş anlamda, resmi istatistiklere yansımayan yasal ekonomik faaliyetler olarak tanımlanan kayıt dışı ekonomi, hem gelişmiş olan hem de gelişmekte olan ekonomilerde uzun yıllardan beri tartışılagelmektedir. Konu hakkındaki geniş literatüre rağmen kayıt dışı ekonominin boyutu ve neden, sonuçlarının ülkeler arasında farklılık göstermesi, kayıt dışı ekonomi konusunda genel kabul görmüş teori oluşturulabilmesini engellemiştir. Bu çalışma Türkiye'de kayıt dışı ekonomiye ampirik çalışmalar ışığında bakmakta olup çalışmanın iki amacı vardır. Birinci amaç; Türkiye için kayıt dışı ekonominin ölçümlenmesi, ikincisi; kayıt dışı ekonominin makroekonomik etkilerinin tespit edilmesidir. Türkiye için kayıt dışı ekonominin ölçümlenmesinde 'Yapısal Eşitlik Modeli' nin özel bir durumu olan 'MIMIC' yöntemi kullanılmış, kullanılan ölçüm yöntemi çerçevesinde geliştirilen model ile 1980 – 2010 yılları arasında Türkiye'de kayıt dışı ekonominin büyüklüğü ölçümlenmiştir. Kayıt dışı ekonominin makroekonomik etkilerinin araştırılmasında 'Granger Nedensellik Analizi' kullanılmıştır. Son bölümde çalışma sonucu elde edilen bulgular raporlanmıştır. Çalışma sonucu, 1980 – 2010 yılları arasında Türkiye'de kayıt dışı ekonomi GSYH'nın % 38,57'si ile % 13,31'i arasında değişen değerler almış, 2000 yılında GSYH'nın % 21,8'i seviyesinde olan kayıt dışı ekonomi, 2010 yılında % 13 seviyesine gerilemiştir. Türkiye'de kayıt dışı ekonominin nedeni olarak; dolaylı vergi yükü, işsizlik ve faiz oranı değişkenleri ön plana çıkmış, bu değişkenler ile kayıt dışı ekonomi arasında istatistiki olarak anlamlı ve pozitif bir ilişki tespit edilmiştir. Kayıt dışı ekonominin makroekonomik etkilerinin araştırıldığı bölümde kayıt dışı ekonomi ile kişi başı gayri safi yurtiçi hasıla, büyüme oranı, dışa açıklık oranı arasında nedensellik ilişkisi tespit edilmiş, kayıt dışı ekonominin politika geliştirmedeki önemi ortaya konulmuştur.

Unrecorded economy which can broadly be defined as legal activities unreported in official statistics has been a subject of discussion in developed and developing countries for many years. Since the size, causes and consequences of unrecorded economy vary from country to country, a generally accepted theory has not been formulated on the issue despite the broad literature on the topic.This research analyses the unrecorded economy in Turkey from an empirical point of view with two main objectives. Primarily, it aims at measuring the size of the unrecorded economy in Turkey while secondarily it intends to estimate the impact of such an economy on macroeconomic data. In this study 'MIMIC' – a part of Structural Equation Model- is used to measure the size of the unrecorded economy in Turkey between 1980 - 2010. Granger Causality Analysis is applied in the research in order to analyse the impact of the unrecorded economy on macroeconomic performance. Findings from both MIMIC and Granger Causality Analysis are reported in the final section.According to the results obtained, the size of the unrecorded economy in Turkey varied between % 13,31 - % 38,57 of the GDP in the given period. In 2000, the unrecorded economy was % 21,8 of the GDP while it decreased to % 13 in 2010. In the study, a statistically significant positive relationship between unrecorded economy and the following variables has been found: indirect tax burden, interest rate, unemployment rate, unrecorded economy. In the chapter where unrecorded economy and its macroeconomic impact is discussed, a causal relationship has been identified between unrecorded economy and GDP per capita, growth rate as well as the openness of the domestic economy while the significance of unrecorded economy in the development of economic policy has been emphasized.