Sinema ve video yapıtları bağlamında seyircinin değişen konumu

Abstract

Tarihteki ilk film olan 1895 yapımı Trenin Gara Girişi filmi ile hayatımızın içine dâhil olan sinema ve kavramsal sanat ile birlikte giderek yaygınlaşan video sanatı seyircilere yeni görme biçimleri sunmaktadır. Sinema görme biçimlerini bir asırı aşkın süredir, video ise yarım asırdır seyirciye sunmaktadır. Sinema, gerçekliği yeniden üretir ve video sinemanın etkin dilinden faydalanarak yeni olanaklar, açılımlar yaratmaktadır. 1965'ten beri Nam June Paik'ın yapıtlarıyla başlayan ve sanat çatısının altına giren video, birçok akımın izini, sinemanın dilini, görsel imge dünyasını bünyesinde barındırmaktadır. Günümüzde gelişen teknoloji ile birlikte gelişmeye devam eden video sanatı, seyrederek özgürleşen seyirci konumunu, aktif / pasif olma durumunu, etkin / edilgen olma halini araştırmakta, analizini yapmakta ve keşfetmektedir. Bu çalışmada, video ve sinemayı seyreden kişilerin deneyimlediği özgürleşme süreci, bu süreç içerisinde izleyenin değişen konumu araştırılmıştır. Bu inceleme yapılırken, sinemanın ve video sanatının tarihsel sürecinden, birbirleri arasındaki etkin diyalogdan, seyirciye sundukları ve aralarındaki etkileşimden; zaman ve mekân kavramlarından bahsedilmektedir. Nam June Paik, Douglas Gordon, Bill Viola, Eija-Lisa Ahtila, Sam Taylor Wood, Andy Warhol, Doug Aitken, Shirin Neshat, Isaac Julien ve Christian Marclay gibi öncül video sanatçıları, video yapıtları ile seyirciye yeni görme biçimleri sunmuşlardır. Video sanatçıları, sinemaya ve sinemanın diline farklı bir konumdan, farklı bir göz ile bakmışlardır. Ana akım sinemanın seyirciden gizlediğini video sanatçıları açık etmektedir. Bunun sonucunda da seyirci bakmanın ötesine geçip görmeye başlamış, uyurgezer bir konumda düş gördüğü mekândan, hareketlerini kısıtlamadığı ve 'icra' ile çevrildiği mekâna geçmiş, aktif bir katılım ile özgürleşme potansiyeline sahip olmuştur.

Cinema has been presenting audiences new ways of seeing for more than a century, starting in 1895, with the first film in history: The Arrival of a Train. Video art has also been offering new ways of seeing, especially with its increasing prevalence with developments in conceptual art throughout the past half century. Cinema recreates and rearranges reality, and video art utilizes cinema's effective language to create new possibilities. Starting with Nam June Paik in 1965, video, which found itself a unique place within art, has been carrying the traces of not only many different art movements, but also the language and imagery of film. With the developments in media technologies as well as an increasing interdisciplinarity, video art is researching, analyzing, and discovering more about the position of the spectator and the spectator's emancipation through experiencing art, transforming from passive spectators to active participants. In this study, the emancipation process of cinema and video art audiences has been researched. The historical development of both cinema and video art, the direct active dialogue between the two disciplines, and the different experiences they offer to spectators in their own contexts have all been scrutinized with a specific emphasis on concepts of time and place. Works by leading video artists such as Nam June Paik, Douglas Gordon, Bill Viola, Eija-Lisa Ahtila, Sam Taylor Wood, Andy Warhol, Doug Aitken, Shirin Neshat, Isaac Julien and Christian Marclay have been examined with regards to their ability to bring new possibilities and new ways of seeing to their spectators. Video artists have taken a unique approach and stance to films, in their own artistic productions, utilizing cinema's tools and ingredients while questioning the position of the emancipated spectator. Video artists expose what mainstream films hide from the spectator. From sleepwalking in a physically constrained movie theatre seat, the spectators have moved into a place in which they are free to move, surrounded by different forms of renderings. As a result, spectators have been emancipated, have become active, going beyond looking, and starting to see beyond the silver screen.