Bursa ili törensel gelenek ve görenekleri üzerine karşılaştırmalı bir araştırma

Abstract

ÖZET Hemen hemen her köşesinde tarih ve tabiatın birlikte nefes aldığı yeşilin değişik tonlarının görüldüğü, dağı, gölü, denizi yan yana bulunan, kaplıcaları ile meşhur Bursa, bir çok yerli-yabancı yazarın eserine konu olmuştur. Ayrıca Osmanlı Devleti'ne uzun süre başkentlik yapan Bursa, yörenin turizm, ticaret ve kültür merkezidir. Bursa İli Törensel Gelenek ve Görenekleri Üzerine Karşılaştırmalı Bir Araştırma'yı kapsayan bu tezde `beşikten-mezara` geçiş dönemlerine ilişkin gelenek ve görenekler yer almaktadır. Tezde gözlem ve görüşme metodu uygulanmış, anketlerin hazırlanmasında Sedat Veyis ÖRNEK'in `Geleneksel Kültürümüzde Çocuk`, `Anadolu Folklorunda Ölüm`, Saim SAKAO?LU'nun `Sahada Folklor Derleme Metodlan`, Fikret TÜRKMEN'in `Sahada Folklor Derleme Teknikleri` ile Kenneth GOLDSTAIN'in `Sahada Folklor Derleme Metodları` ndan yararlanılmıştır. Çalışmamız VII bölümden oluşmaktadır. Çalışmanın genel anlamda değerlendirildiği `Giriş` kısmında çalışma yöntemi, bölgenin etnik yapısı ve Türkmen kültürünün incelenmesi hususları yer almaktadır. Bir bölgenin veya ilin gelenek ve göreneklerini incelerken o bölgenin veya ilin tarihi, nüfus yapısı, coğrafyası, ekonomik durumu, kültürel yaşamı ve edebiyat iiiürünleriyle birlikte toplu olarak ele alınması düşüncesiyle bu konulara I. Bölümde yer verilmiştir. II. Bölüm'de Doğum ve Çocukla İlgili Yaşayan Gelenek ve Göreneklere yer verilmiş, bu bölüm Doğum Öncesi, Doğum Olayı, Doğum Sonrası, Ad Verme, Çocukla ilgili Atasözleri, Deyimler, Sevgi ve Okşama Sözleri, Kargışlar, Bilmeceler, Ninniler olarak beş alt bölümde incelenmiştir. III. Bölüm'de Sünnet ile İlgili Yaşayan Gelenek ve Görenekler incelenmiş, Sünnetin Tarihçesi ve Eski Bursa Sünnet Düğünleri hakkında bilgi verilmiştir. IV. Bölüm'de Askerlik ile İlgili Yaşayan Gelenek ve Görenekler anlatılmış ayrıca asker türküleri ve asker manilerine de yer verilmiştir. V. Bölüm'de, Evlenme ile İlgili Yaşayan Gelenek ve Görenekler yer almaktadır. Bu bölüm, Evlenme Uygulamalarının Aşamaları, Düğün ve Düğün İle İlgili Terimler, Düğünün Safhaları gibi üç alt bölümde incelenmiştir. VI. Bölüm'de ölüm ile İlgili Yaşayan Gelenek ve Görenekler incelenmiş, ölümle ilgili Atasözleri, Deyim, Beddua'lara yer verilmiştir. VII. Bölüm'de Türkiye bölgeleri ile Bursa'nın Gelenek ve Göreneklerinin karşılaştırılması, benzer ve karşıt motiflerin değerlendirilmesi, çizelgeler halinde verilmiştir. ivAraştırmacılara kolaylık sağlaması amacıyla tezin sonuna her bölüm ile ilgili kaynakça eklenmiş, çalışmanın tümünü ilgilendiren genel kaynakça ve kaynak kişiler listesi de ayrıca tezin ilgili kısmına konulmuştur. Uygulanan anket soruları ve törenlerle ilgili fotoğraflar da tezin ekinde sunulmuştur.

ABSTRACT Bursa, known with hot springs, mountains, lakes, sea, breathing different colors of green of nature and history of every corner, has been subjected of many native and non-native authors. Moreover, Bursa, that was the capital city of Ottoman State, is the center of culture, trade and tourism of local area. In the dissertation, the city of Bursa, covered to search on comparision of traditional customs and more has been taken part with customs and traditions in regard to transition from birth to death. The method of observation and interview have been applied in the dissertation `Children in our Culture` and `Death at the Anatolia Folks` by Sedat Veyis ÖRNEK, `The Methods of Sahada Folklor Derleme` by Saim SAKAO?LU, `The Methods of Sahada Folklor Derleme` by Fikret Türkmen and `A Guide For Field Workers İn Folklore ` by Kenne&Golstain. Our study will be divided in to seven parts. Introduction which is evaluated with general meaning of study, consist of method of study, the structure of local ethnicity and investigation of Turkmen's culture. When traditions and customs of an area or a city are investigated (searched), one must take to look at the history of t^aj^area or that city, the vistructure of population, of geography and economy, the life of culture and the production of literature. All these subjects have been in the first part living. Part explains alive customs and traditions in regard to birth and child. This part has been searched in five subsections in relation with before birht, the event of birth, giving name and child: Proverbs, Phrases, the words of Love and Cares, Curses, Puzzles and Lullabies. Part III investigates the traditions and customs of circumcision. Especially the history of circumsicion, and previous ceremonies of Bursa's circumsicion has been taken in consideration. Living traditions and customs of military have been explained in the Part IV. The songs of soldier and songs of Turkish folk have been also examined here. Living customs and tradition of Marriage have been take place in the Part V. This part has there subsections: The Stages of practice of Marriage, Terminology of marriage and Ceremony of Marriage, and the sections of Ceremony. Part VI has explained the alive customs and traditions of death. The proverbs, Phrases and Curses on death have been investigated. Part VII, the customs and traditions of the city of Bursa and Turkish regions have been compared and showed in evaluated tableau in terms of similarities and differences of motifs. viiFootnotes and references of each part have been added at the and of dissertation in order to make easy to find sources to other studies. Moreover, general references of our whole study can be found. The questions of survey and photographs of customs have been presented in the supplementary of dissertation. VIII