Sosyal bilgilerin bir öğretim alanı olarak gelişimi ve cumhuriyet dönemi program tasarılarına olan yansımalar

Abstract

Bu çalışmanın amacı; Sosyal eğitimin önemli bir parçası ve bir öğretim alanı olaraksosyal bilgilerin gelişim sürecini ortaya koymak, toplumsal ve felsefi yönelimlerinprogram alanına ve Türkiye'de 1924-2004 arası uygulanan sosyal bilgiler programtasarılarına olan yansımalarını belirlemektir. Betimsel araştırma modelinin kullanıldığıbu araştırmada ilk olarak çalışmanın kavramsal çerçevesi çizilmiştir. Bu kavramsalçerçeveden hareketle araştırma soruları ortaya atılmıştır. Araştırmanın ilk bölümünde,program tasarısının tarihsel, felsefi ve sosyolojik temellerini irdelemiş ve belli başlıtasarım biçimlerini alanla ilgili yerli ve yabancı literatür ışığında incelenmiştir.Çalışmanın ikinci bölümünde, sosyal bilgilerin bir öğretim alanı olarak AmerikaBirleşik Devletleri'ndeki gelişim süreci 1894-1916 arasındaki dönemde incelenmiştir.Sosyal bilgilerin gelişim sürecinde etkili olan unsurlar bu bölümde analiz edilmeyeçalışılmıştır. Çalışmanın üçüncü bölümünde, Türkiye'de sosyal eğitim ve sosyalbilgilerin gelişim süreci 1924-2004 arasında yayınlanan ilkokul/ilköğretim okuluprogram tasarıları bağlamında incelenmiştir. 1924 program tasarısında ideolojik bazıvurguların yapıldığı sosyal eğitim anlayışı özellikle 1926 program tasarısında çağıngereklerine uygun bir biçimde yeniden ele alınmış ve pedagojik olarak geniş alantasarımı ve koreleasyon tasarımı programda genel bir egemenlik kurmuştur. 1936program tasarısında sertleşen ideolojik vurgular 1948 program tasarısı ile dahademokratik bir biçim almıştır. 1962 program taslağında ilk olarak yer alan Ülke vetoplum incelemeleri dersi 1968 program tasarısında sosyal bilgiler adını almıştır. 1924dışındaki bütün program tasarılarında sosyal eğitim temelde ideolojik bir pragmatizmdoğrultusunda hazırlanmıştır. 2004 ilköğretim program tasarısı ise ilk defa sosyalbilgileri tarih, coğrafya ve yurttaşlık bağlamı dışında daha geniş kapsamlı ve disiplinlerarası bir biçimde tanımlamıştır.Anahtar Kelimeler: Program tasarısı, Sosyal bilgiler

The purposes of this study are to depict the development process of social studies as animportant part of social education and a field of instruction; to determine the impacts ofsocietal and philosophical tendencies on curriculum field and social studies curriculumdesigns in Turkey between 1924 and 2004. Descriptive research method is used to drawthe conceptual framework of the study. The questions of the study are formed based onthe conceptual framework. The first part of the study examines the historical,philosophical and sociological foundations of the curriculum design and reviews theliterature for various forms of the curriculum designs. In the second part, the studyscrutinizes the development process of social studies as a field of instruction in the USAbetween 1894 and 1916. Milestones of social studies are also analyzed in this part. Thethird part of the study sifts through primary school curriculum designs in Turkeybetween 1924 and 2004 to shed light on the development process of social education andsocial studies. While the curriculum design of 1924 emphasized ideology in socialeducation, the 1926 design revisited the field of social education and pedagogicallyreshaped it to include broad fields design and correlation design. Ideological emphasisthat was elevated again in the 1936 design took a more democratic approach in the 1948design. The course of ?country and society examinations? was mentioned in the 1962curriculum design draft and it was renamed as social studies in the 1968 design. Socialeducation has been organized based on ideological pragmatism in all curriculum designsexcept the 1924 design. For the first time, social studies have been described beyondhistory, geography and civic in a more comprehensive and multidisciplinary way in the2004 primary school curriculum design.Key Words: Social studies, Curriculum design.