Gümrük Birliği`nin Türkiye`nin dış ticareti üzerine etkisi: Panel çekim modeli uygulaması

Abstract

II. Dünya Savaşı'ndan sonra yaşanan ekonomik gelişmeler, iktisadi bütünleşme hareketlerinin gerek küresel, gerekse bölgesel anlamda artış göstermesine neden olmuştur. Günümüzde hız kazanan ülkeler arası ticaretin büyük bir kısmı mal ve sermaye piyasalarındaki serbestleşme hareketleri ile ortaya çıkan iktisadi bütünleşme hareketleri ekseninde şekillenmektedir. Türkiye de son altmış yılda bu hareketlerin en önemlilerinden biri olarak kabul edilen Avrupa Birliği'ne yakınlaşmıştır. Tam üyelik sürecine giden yolda da Gümrük Birliği Anlaşmasını imzalamıştır. 1995 yılında imzalanan bu anlaşma ile Türkiye ve Avrupa Birliği ülkeleri arasında gümrük duvarları indirilirken, üçüncü ülkelere karşı ortak gümrük tarifeleri uygulanmaya başlanmıştır.Bu çalışmada Türkiye ile Avrupa Birliği arasında 1996 yılında yürürlüğe giren ve bir iktisadi bütünleşme şekli olan Gümrük Birliği Anlaşması'nın Türkiye'nin ticaret akımları üzerine etkileri incelenmektedir. Bu amaçla, son yıllarda ticaret, göç ve turizm gibi konularda yapılan araştırmalarda uygulamaları yaygınlaşan Panel Çekim Modeli kullanılmaktadır. 1980-2009 döneminde, Türkiye ve AB-15 ülkeleri arasındaki ikili ticaret akımları verileri incelenmektedir. İthalat ve İhracat miktarları için ayrı ayrı tahmin edilen modellerde nüfus, ülkeler arası uzaklık ve gelir değişkenlerinin yanı sıra, Gümrük Birliği Anlaşması da kukla değişken olarak analize dahil edilerek, Gümrük Birliği'nin etkisi tahmin edilmeye çalışılmaktadır. Tahmin edilen modeller sonucunda, Gümrük Birliği'nin Türkiye'nin ithalatı üzerinde daha büyük etkisi olurken, ihracatı üzerinde etkisinin daha önemsiz olduğu sonucuna ulaşılmaktadır. Ayrıca, Gümrük Birliği'nin hem Türkiye'nin hem ortak ülkenin gelirlerinin ithalat ve ihracat üzerindeki etkilerinde yapısal bir değişikliğe neden olup olmadığı araştırılmıştır. Bulunan sonuçlara göre, hem ortak ülkenin hem Türkiye'nin gelirinin ihracata etkisi Gümrük Birliği'nden dolayı yapısal olarak değiştiği görülmüştür. İthalat denkleminde ise sadece ortak ülke gelirinin ithalata etkisinde bu yapısal değişiklik gözlemlenmiştir.

The economical developments since World War II has increased both global and regional economic integration. The majority of international trade, which has gained momentum in recent years, is shaped according to the economic integration that arises from the liberalization of commodity and capital markets. Turkey is very close to becoming a member of the European Union, which is one of the largest and deepest examples of economic integration in the last sixty years. During its full membership process, it has signed the Customs Union Treaty. Signing this treaty, in 1995, brought down the customs walls between Turkey and EU Countries as well as enabling common customs tariffs for third countries.The purpose of this study is to assess the effects the Customs Union Treaty, a form of economic integration came into force between Turkey and the European Union in 1996, has on Turkish trade flows. The Panel Gravity Model, used more often in trade, migration and tourism researches in recent years, was used to achieve the set purpose. Bilateral trade flow data between Turkey and EU-15 countries was analyzed for trades between 1980 and 2009. The effects of the customs union was estimated by including the Custom Union Treaty as a dummy variable alongside population, distance between countries and income variables in the separate models estimated for import and export amounts during analysis. The results showed that as the Custom Union affects Turkish imports notably, this effect on Turkish exports is small. Besides, it is investigated that whether the Custom Union has changed structurally the effects of Turkey?s and the partner countries? income on exports and imports. The results showed that this structural change occurred for export model, whereas it has been found that only the partner countries? income effects has changed structurally for the import model.