Orta Asya ve Güney Sibirya Türklerinin kahramanlık destanlarında yardımcı tipler

Abstract

Bu çalışmada Orta Asya ve Güney Sibirya Türklerine ait kahramanlık destanlarından tespit edilen yardımcı tipler, destanın merkezinde bulunan başkahramana yaptıkları yardımlar açısından ele alınmaktadır. Bu çalışmanın amacı, Orta Asya ve Güney Sibirya Türklerinin kahramanlık destanlarının yardımcı tiplerin tespiti açısından incelenmesi, yardımcı tiplerin destan oluşumundaki rollerinin belirlenmesi, sınıflandırılması ve başkahramana yaptıkları yardımlar açısından değerlendirilmesidir.Çalışmanın İlgili Alanyazın bölümünde tip ve yardımcı tip kavramlarıyla ilgili bilgiler verilmiş, Orta Asya (Kazak, Kırgız, Özbek, Türkmen) ve Güney Sibirya Türkleri (Altaylar, Hakaslar, Şorlar, Tıvalar) ile bu toplulukların destancılık gelenekleri hakkında bilgiler aktarılmış, çalışma konusuyla ilgili destan konulu çalışmalar (kitaplar, makaleler, tezler) tanıtılmıştır. Çalışma konusuyla ilgili çalışmaların tanıtımı, Türkiye'de yapılan çalışmalarla sınırlı tutulmuştur.Orta Asya ve Güney Sibirya Türklerinin kahramanlık destanlarından beş adet (Metinlerin hacimli olması sebebiyle Hakas Türklerinin üç adet destan metni incelenmiştir.) belirlenerek, bu metinler özetlenmiş ve yardımcı tipleri tespit etmek, sınıflandırmak ve yardımcı tiplerin başkahramana yaptıkları yardımların metnin oluşumuna katkısını değerlendirmek üzere incelenmiştir.Bu çalışmada Orta Asya ve Güney Sibirya Türklerinin kahramanlık destanlarındaki yardımcı tipler ele alınmıştır. Yardımcı tiplerin, destanın başkahramanın mücadelesinin başarıyla sonuçlanmasında etkili bir rolü olduğu görülmüştür. Yardımcı tiplerin, kahramanlık destanlarındaki olayların işlenişinde başkahraman kadar önemli bir yere sahip olduğu sonucuna ulaşılmıştır.Anahtar Sözcükler: Kahramanlık Destanı, Yardımcı Tip, Orta Asya Türkleri, Güney Sibirya Türkleri.

In this study, the helping characters who were identified from the heroic eposes that belong to Middle Asian and South Siberian Turks were handled in terms of their helps for the hero in the centre of the eposes. The aim of this study is the examining the heroic eposes of the Middle Asian and South Siberian Turks in terms of the helping characters, identifying and classifying the roles of the helping characters in the formation of the eposes, and evaluating their doings in terms of the helps for hero.The informations about characters and helping characters were given in the literature part of the study, the information about Middle Asian (Kazach, Kirghiz, Uzbek, Turcoman) and South Siberian Turks (Altay, Khakas, Shors, Tıvas) and about these societies? epos traditions were transferred and studies on the subject of study on the epos (books, articles, thesis) were introduced. Introduction of the studies about the thesis were limited with the studies in Turkey.Five from heroic eposes of the Middle Asian and South Siberian Turks? (because of the texts? being so voluminous, three epos texts of Khakas Turks were examined) were identified and these texts were summarized and they were examined to determine, to classify the helping characters and to evaluate the helps of the helping characters for the hero in terms of the contributions to the formation of the text.In this study, the helping characters in the heroic eposes of the Middle Asian and South Siberian Turks were handled. It is understood that the helping characters had a great effect on the successful ending of the hero?s struggle in the epos. As a result, the helping characters have a role as important as a hero?s in the processing of the events.Key words: heroic epos, the helping characters, Middle Asian Turks, South Siberian Turks.