Kayıtdışı ekonominin önlenmesinde elektronik vergi denetimi

Abstract

Kayıtdışı ekonomi; yasal olmayan, eksik vergilenmiş veya kayıtlarda ve belgelerde içeriği olmayan, devletin bilgisi dışında gerçekleşen, diğer bir anlatımla gizli olarak dönen bir ekonomik sistem olarak tanımlanabilir. Tanımından da açıkça görüleceği üzere kayıtdışı faaliyetler devletlerin bilgisi ve kontrolü dışında gerçekleşen ekonomileri ifade etmektedir. Kayıtdışılık doğal olarak devletlerin en vazgeçilmez geliri olarak bilinen vergilerin adaletsiz bir şekilde toplanmasına ve dolayısıyla da gelir dağılımında adaletsizliğe neden olmaktadır. Bu adaletsiz durumların doğal sonucu olarak da sosyal çalkantıların veya yasal olmayan düzenlerin türemesi bir anlamda meşruluk kazanacaktır. Bu kayıtdışılık toplumun da hem ekonomik hem de sosyal refahını düşürerek toplumun geri kalmışlığına neden olacaktır.İşte belirtilen nedenlerle günümüz dünyası ekonomilerinin en önemli sorunları da kayıtdışı ekonominin nedenlerini, etkilerini ve sonuçlarını tespit etmek, alternatif çözüm önerileri sunmak ve bu çözüm önerilerini gelişmiş uygar devletlerdeki düzeye çıkarmaktır. Zira kayıtdışılık son derece zor olan bir problem olduğundan, kolayca çözülmesini beklemek aşırı iyimserlik anlamına gelir. Nitekim kayıtdışı ekonomi incelendiğinde iktisadi faktörler dışında mali, ekonomik, hukuki, idari, sosyal, psikolojik, siyasi ve ahlaksal boyutların tamamıyla yakından ilgili olan, teorik olarak birçok çözüm önerileri ve yolları sıralanan fakat bir türlü tamamen ortadan kaldırılamayan bir sorun olarak ortaya çıktığı görülmektedir (Kıldiş, 2000:1).Yine teknolojinin, özellikle de bilgisayar ve internetin gelişimi ile birlikte para, mal ve hizmetlerin dolaşım akışkanlığının hızı da artmaktadır. Belirtilen durum kayıtdışı ile mücadeleyi daha zor hale getirmekle birlikte, devletlerin sözü edilen teknolojileri kullanarak kayıtdışılığı daha kolay takip, tespit ve ortadan kaldırma yöntemleri de gelişmiştir. Zira belirtilen teknolojik gelişmelere paralel olarak, günümüzde mal hareketinin denetiminde olduğu gibi para hareketlerinin denetimi de önemli hale gelmiştir. Sözü edilen bilgi teknolojilerindeki hızlı gelişmelere paralel olarak etkin bir vergi denetimi ve vergi geliri elde etme amacıyla vergi idaresinin kayıtdışı ekonomi ile mücadelede etkin, hızlı çalışan ve bilgisayar teknolojilerini iyi kullanan bir yapıya kavuşturulmasına ilişkin çalışmalar yapılmaktadır.Bilgi ve iletişim teknolojilerinde yaşanan hızlı gelişmelere paralel olarak Türkiye'de de kayıtdışı ekonomiyle mücadelede elektronik ortamların kullanılması konusunda önemli adımlar atılmıştır. Bunlar arasında; Ba-Bs formlarının internet ortamında verilmesi, yine proje aşamasında olan e-fatura ve e-defter projeleri de önemli birer gelişme olacaktır. Öyle ki söz konusu teknolojiler ile mükelleflerin kayıtları ve hesaplarıyla ilgili çapraz sorgulamaları daha kolay ve verimli bir şekilde gerçekleşebilecektir. Daha önceki yıllarda elektronik vergi denetimi hayal gibi görünmüş olsa da hali hazırda uygulanan ve uygulama alanının genişletilmesi düşünülen bazı yöntemlerle (Ba-Bs formu gibi) daha hızlı bir şekilde elektronik sisteme geçilmeye çalışıldığı görülmektedir.Gelir İdaresi tarafından uygulanan ve elektronik ortamda gerçekleşen beyanname verme, Ba-Bs Formları, bankalar kanalıyla vergi ödemesi gibi işlemlerin idarenin yükünü hafiflettiği, insan kaynaklarının etkin kullanılmasına yardım ettiği, elektronik ortamdaki kontrolleri daha kolay hale getirdiği, tartışmasız bir gerçektir. Dolayısıyla gelişen teknolojilere uyum sağlamak için elektronik vergi denetiminin de hızlı bir şekilde geliştirilerek uygulama alanına sokulması ve buna paralel olarak kayıtdışılıkla mücadele yöntemlerinin artırılması gerekmektedir. Böylece elektronik vergi denetimi ile denetimler daha etkin, daha kısa ve daha verimli hale gelebilecektir.Anahtar Kelimeler: E-Denetim, E-Ticaret, E-Devlet, E-Fatura, E-Defter, E-Belge, Bilgisayar, Teknoloji

The informal economy, can be described as a system which is unlawful, missing records and documents or the content, took place without the knowledge of the state, in other words, secret economic system. As can be seen clearly in the definition of the informal economy refers to activities that occur outside of the states and control of information. Informality would result an unjust distribution of income and therefore in injustice because taxes are the most indispensable collection which is known as natural as the state income. This unfair conditions gain a sense of legitimacy as a result of and social unrest, or non-legal orders. Described in the face of these negative impacts on society, both economic and social well-being will result in reducing the backwardness of society.Here are the most important issues for the reasons mentioned in today's world, the economies of the causes of the informal economy, to determine the effects and consequences, to offer alternative solutions and these solutions is to an advanced level of civilized states. A problem which is extremely difficult because of unregistered economy can easily be solved can be called as over-optimism. Indeed, the informal economy, the economic factors examined, except financial, economic, legal, administrative, social, psychological, political and moral dimensions which are closely related completely, in theory, but a kind of many solutions and paths listed appears to have emerged as an issue can not be annulled completely (Kıldiş, 2000:3).Again, the technology, especially computers and the Internet in conjunction with the development of money, goods and services is also increasing the speed of movement fluidity. Making it more difficult to fight off the record with the specified status with the states to more easily follow the informal economy using the mentioned technologies, are also improved methods of detection and removal. Because, as stated in line with technological developments, now in control of movement of goods movements, such as control of the money has become an important. In parallel with the rapid developments in information technologies mentioned in an effective tax administration, tax auditing and tax revenue in order to effectively combat the informal economy, fast-working and a good use of computer technologies and studies are made on the structure.In parallel with the rapid developments in information and communication technologies, the use of electronic media in the fight against the informal economy in Turkey, significant steps were taken. Among them, Ba-Bs Forms on the Internet giving, which is the phase of the project e-billing and e-book projects will be an important development. So much so that taxpayers' records and accounts related to these technologies more easily and efficiently be realized cross-questioning. In previous years, While it may appear, such as electronic tax audit imagine already in place and in some ways considered to expand the scope of application (such as Ba-Bs form) were studied to expire more quickly, the electronic system.Applied and held in electronic form by making a declaration of Revenue Administration, Ba-Bs forms, such as tax payment transactions through the banks to relieve the burden of administration, effective use of human resources had helped, that it has made it easier to electronic controls, an indisputable fact. Therefore, to adapt to emerging technologies, electronic tax audit for the introduction of the rapidly developing area of application and methods of struggle must be increased in parallel with unregistered. Thus, more efficient electronic tax audits and inspections, is likely to become shorter and more efficient.Keywords: E-Control, E-Commerce, E-Government, E-Billing, E-book, E-Document, Computer, Technology