Türk dilinde başlangıçtan bugüne geçmiş zaman

Abstract

Zaman, başlangıcı ve sonu olmayan, süreklilik arz eden soyut bir süredir. İnsanoğlu zaman adını verdiği bu uçsuz bucaksız kavramı üç bölüme ayırmıştır. `Geçmiş, yaşanmış an; şimdiki, yaşanan an ve gelecek, yaşanacak an`. Geçmiş zaman, başlangıçtan yaşanılan ana kadar olan bölümdür. Yaşanmışlık, bitmişlik ifade eder. Gelecek zaman, yaşanılan andan ileriye sonsuza doğru olan bölümdür. Şimdiki zaman ise yaşanılan, sadece içinde bulunulan anı gösterir.Bu çalışmada, Türk dilinde başlangıçtan bugüne geçmiş zamanın kullanımı incelenmiştir. Geçmişini Orhun Abideleri'nin dilindeki işlenmişliği göz önüne alarak 8.yy'dan daha gerilere götürebildiğimiz Türk dilinin 21.yüzyıla kadar geçirdiği aşamalar geçmiş zaman bağlamında ele alınmıştır. Bugüne kadar Türk dilinin farklı dönemlerinde geçmiş zamanın kullanımı ile ilgili araştırmacılar birçok makale ve kitap yazmıştır. Ancak bunlar; ayrı makale ve kitaplar halinde sadece belirli bir dönemle sınırlı kalmakta, konuya bütüncül yaklaşılmasına imkan vermemektedir. Bu çalışmada geçmiş zaman, Türk dilinin ilk yazılı belgesi Orhun Abideleri'nden itibaren tarihî ve çağdaş dönemler göz önüne alınarak bütüncül bir şekilde incelenmiş, tarihî dönemlerde karşımıza çıkan ancak varlığını koruyamamış eklerin uzun bir aradan sonra çağdaş dönemlerde ağızlarda ve lehçelerde ne şekilde karşımıza çıktığı gösterilmiştir. Türk dilinin başlangıcından bugüne elimizde bulunan metinlerden hareketle geçmiş zamanı ifade eden eklerin hem şekil ve zaman hem de sıfat-fiil görevleriyle oluşturduğu zengin anlatım yolları ve cümledeki görevleri belirlenmeye çalışılmıştır.Anahtar Kelimeler: Geçmiş Zaman, Eski Türkçe, Çağdaş Türk Lehçeleri.

Time is a duration which has no beginning or ending. Man has divided this boundless term which he calls 'time' into three parts: `Past, present and future`. The past is the part from the beginning to the present. It describes experiment and completeness. The future is the part which follows forward from the present into eternity. And the present only refers to the moment. İn our study, the usage of `past tense in Turkic language from the very beginning to the present. The phases, the Turkic language which we can date back to the 8th century owing to its literal usage in the inscriptions of Orhun monuments has been through up to the 8th century has been handled regarding the past tense. Up to now researchers have written many articles and books on the usage of past tense in Turkish language at different periods. However, they have been restricted to a certain period as independent studies, and haven't not mate it possible for us to approach the subject as a whole. In this study, beginning from the Orhun monuments which are the first written documents of Turkic language, past tense has been examined thoroughly, taking historical and modern periods into account. Examining the texts which have been written in Turkish so far, it has been tried to identify the various ways of expression which have been formed by past ingrections both as time and participles. Key Words: The Past Tense, Old Turkic, Modern Turkic Dialects.