Bt projelerinde motivasyonu etkileyen etmenler ve motivasyonun, performans ve işten ayrılma isteği kavramlarıyla olan ilişkilerinin uygulamalı analizi

Abstract

Günümüz 21. yüzyıl dijital çağında teknolojideki hızlı değişim ve artan müşteri talepleri, organizasyonları rekabete uyum sağlama konusunda zorlamaktadır. Teknoloji ise bu noktada hem artan müşteri taleplerinin bir sebebi, hem de aslında firmaların bu koşullarda rekabet edebilmeleri için kullanabilecekleri bir araçtır. Bilgi teknoloji projeleri, şirketlerin rekabetçi olabilmeleri ve yeni iş kanalları geliştirip pazarlarında mavi okyanuslar oluşturmalarına fayda sağlar. Buna karşılık bilgi teknolojileri projelerinin en büyük kaynağı insandır. Bu nedenle çalışanların verimliliği projenin verimliliğinin büyük bir kısmını oluşturacaktır. Yapılan tez çalışmasının temel amacı Türkiye'de bilgi teknoloji projelerinde çalışanların motive oldukları faktörler hakkında farkındalık yaratmak, bunun yanında çalışan motivasyonunun, performans algısı ve işten ayrılma niyeti üzerindeki etkisinin modellenmesi ve incelenmesidir. Bu amaç ışığında öncelikle kavramlarla ilgili daha önce yapılan akademik literatür çalışmaları ve uygulamaları incelenmiştir. Kurulan modelin merkezindeki kavram olan motivasyon, çalışanların harekete geçmesi için istekli olması ve etkilenme sürecidir. Günümüzde şirketler için çok önemli olan bu kavramla ilgili literatür araştırmalarında da birçok çalışma yer almaktadır. Özellikle çalışan motivasyonu hakkında birçok teori bulunmakta ve günümüzde de çalışılmaya devam edilmektedir. Bu çalışmalardaki nihai amaç çeşitli organizasyonlarda çalışanların yaptıkları işleri daha istekli ve arzulu yapmalarını sağlamaktır. Bunun için motivasyonu etkileyen ve motivasyon tarafından etkilenen etmenler tespit edilmiş ve o etmenler üzerinde de literatür çalışması yapılmıştır. Motivasyonu etkileyen faktörler arasında yönetici çalışan iletişimi, çalışanların ücret tatmini ve diğer şirketlerde algılanan iş fırsatları kapsama dahil edilmiştir. Motivasyonun etkilediği kavramlar olarak da çalışanın performans algısı ve işten ayrılma isteği etmenleri kavramları analiz edilmiş, kavramlar arasındaki ilişkiler sınanmıştır. Daha sonra tüm bu kavramlar arasında da ilişki analizleri yapılmıştır.Tezin ilk kısmında yapılan literatür çalışması sonrasında ikinci kısımda uygulama yapılmıştır. Burada da ilk olarak kavramlar arasındaki ilişkilerin oklarla tariflendiği araştırma modeli oluşturulmuş, daha sonra her bir ok işareti için hipotez kurulmuştur. Sorular hazırlanırken öncelikle literatür çalışması yapılmıştır. Motivasyonla ilgili sorular Karakaya ve Alper Ay (2007) tarafından geliştirilmiştir. Yirmi maddelik bu ölçek Karakaya ve Alper'in de kullanıdığı şekilde iki boyutta kullanılmıştır. İşten ayrılma niyeti ölçeği için Wayne, Shore ve Liden (1997) tarafından geliştirilen tek boyutlu üç soruluk ölçek kullanılmıştır. Çalışma performans algısı için ilk olarak Kirkman ve Rosen (1999), sonrasında, Sigler ve Pearson (2000) tarafından kullanılan dört soruluk ölçek seçilmiştir. Ücret tatmini ölçeği için Sharma ve Bajpai (2011) tarafından geliştirilen tek boyutlu altı soruluk ölçek kullanılmıştır. Yönetici iletişimi için Mert (2011) tarafından geliştirilen tek boyutlu sekiz soruluk ölçek kullanılmıştır. Algılanan alternatif iş fırsatları ölçeği için ise Weng (2010) tarafından geliştirilen tek boyutlu dört soruluk ölçek kullanılmıştır. Literatürde bulunan ölçekler üzerinde Türkçe'ye çeviri yapılmış sorular her okuyan kişinin aynı ifadeyi anlaması için düzenlenmiştir. Aralara zıt sorular karışık bir biçimde eklenmiş ve farklı BT projelerine gönderilmiş online ortamda anketlerin çözülmesi istenmiştir. Bu noktada anketi çözen kişiye çalışmanın adı, amacı, ölçülen konu, bağlı bulunulan üniversite, bölüm hakkında bilgi verilmiş, hiçbir kişisel bilgi alınmamış ve kimseyle paylaşılmamıştır. Anketler toplamda 315 kişiye ulaşmış ve çözülmüştür. Sorulan tüm sorular zorunlu alan olduğu için ankette eksik veri içeren satır bulunmamaktadır ve tüm sorular eksiksiz cevaplanmıştır. Bunun yanında verilerin tutarlılığını kontrol etmek için demografik değerler dışındaki tüm yanıtlar excele alınarak yanıtların standart sapması alınmıştır, uç değerler ve sorulan ters soruların tutarlılığı test edilmiştir. Daha sonra SPSS programı yardımıyla sırasıyla normallik analizi, faktör analizi ve güvenilirlik analizi yapılmıştır. Motivasyon uygulamanın başında 2 alt boyutları olan bir faktörken faktör analizi sonrasında alt boyutları kaldırılmış, tek faktör altında birleşmiştir. Bunun dışındaki faktörlerde ise ciddi bir değişiklik yapılmamıştır. Faktörler normal dağılıma uygun hale getirilmiştir. Daha sonra bu bulgular yapısal eşitlik modeli kullanılarak AMOS programı yardımıyla analiz edilmiştir. Yapısal eşitlik modelemesi çalışmasıyla da sırasıyla uygunluk analizi, doğrulayıcı faktör analizi ve yol analizi yapılmıştır. Daha sonra model iyileştirilmiştir. Analiz sonuçlarına göre çalışan yönetici ilişkisinin ve ücret tatmininin çalışan motivasyonu üzerinde olumlu bir etkiye sahip olduğu görülmektedir. Bunun yanında çalışan yönetici ilişkisinin motivasyon dışında performans üzerinde de etkisi olduğu hipotezi desteklenmiştir. Ayrıca algılanan alternatif iş fırsatlarının işten ayrılma isteği üzerinde olumlu, çalışan motivasyonu üzerinde ise olumsuz etkisi olduğu ortaya çıkmıştır. Sonuçlar literatür ile desteklenerek yorumlanmış, ilerideki çalışmalara ışık tutması için öneriler açıklanmış ve çalışma bu şekilde tamamlanmıştır.

In last couple of decades, rapid change in technology and increasing customer demands force organizations to adapt to competition and improve their product and services. At this point, technology has been a reason for increasing customer demands. And on the other hand, it is actually a tool used by companies to compete under these conditions and meet customers demand in a proper way. Information technology projects also enable companies to be competitive and agile. It also helps them develop new business channels and create blue oceans in their markets. In this way, organizations differentiate from others and lead the sector by using technology. But as in the source of everything, the source here is human. In short, information technology has changed the way companies do business. The biggest source of these information technology projects is human and human labor. Therefore, the role of human factor is very large. As a result of that, the productivity of the employees take a very large place in every stage of whole project. Therefore, the higher the motivation of an employee, the more they will contribute to the company. However, the more reluctant the employee is, the more the company will be affected and the higher the cost of the company.The main objective of this thesis is to create awareness about the motivating factors for people working in information technology projects in Turkey. In the thesis, the effect of employee and manager relationship, perceived alternative job opportunities and wage satisfaction on employee motivation is also investigated. In addition to this, main focus was on modeling and examining the effect of employee motivation on performance perception and intention to quit. In the light of this aim these steps were taken respectively. Firstly, the previous academic literature studies and applications related to the concepts have been examined closely. Motivation, the central concept of the established model, is the willingness of the employees to take action and the process of being influenced. There are many studies in literature researches about this concept which is very important for companies today. There are many theories about employee motivation in particular and they are still being studied today. The ultimate goal of these activities is to make people working in various organizations feel happier while doing their work. For this reason, the factors affecting the motivation and the factors affected by the motivation were identified. Then a literature study was conducted on those factors.Factors affecting motivation include employee communication with executive personnel, employee satisfaction, and perceived job opportunities in other companies. The employee's perception of performance and willingness to quit the job were analyzed by considering the motivation factor. Also, the relationships between these concepts were tested. Then, all the data were analyzed with modeling.Literature study was conducted in the first part of the thesis. The application was made in the second part of the thesis. Firstly, a research model was created in which the relations between the concepts were described. The hypothesis was then established between inter-conceptions. Before the questions were prepared, literature research was conducted. The questions about motivation were developed by Karakaya and Alper Ay (2007). This 20-item scale was used in two dimensions as used by Karakaya and Alper. The one-dimensional three-question scale developed by Wayne, Shore and Liden (1997) was used for the intention to quit the job. For the performance perception, Kirkman and Rosen (1999) and Sigler and Pearson (2000) used the four-question scale. The one-dimensional six-question scale developed by Sharma and Bajpai (2011) was used for the wage satisfaction scale. A one-dimensional eight-question scale developed by Mert (2011) was used for employee-manager communication. For the perceived alternative business opportunities scale, a one-dimensional four-question scale developed by Weng (2010) was used. The questions translated into Turkish on the scales in the literature were arranged for each reader to understand the same expression. Opposite questions were added in a complex way and the questionnaires were asked to be solved in an online environment sent to different information technology projects. At this point, the person who solved the questionnaire was informed about the name of the study, the purpose of the study, the subject, the university, the department, no personal information was received and it was not shared with anyone.In order to solve the questionnaire, a total of 315 employees from different companies, ages, experiences and genders were reached and responses were collected. This was because the research results were more objective and broader. Since the questionnaire was online, all questions were compulsory. Thus, there are no rows with missing data in the survey. Therefore, missing data correction and completion studies have not been performed. Already all questions were answered by the participants. In addition, in order to check the consistency of the data, all responses except the demographic values were excised and the standard deviation of the responses were obtained. The extreme values and the consistency of the inverse questions were tested. After then, with the help of SPSS program, normality analysis were performed. Skewness and kurtosis values for normality were checked. It was found that all questions except the one in the survey were suitable for the normal distribution. One question of this individual motivation factor was removed from the questionnaire and the next analysis was started. The next analysis is the factor analysis performed with the help of SPSS. According to the literature studies at the beginning of the application, motivation was a scale with a factor with 2 sub-dimensions. After the factor analysis study, sub-dimensions were removed. It was then united under a single title. There was no significant change in other factors. After factor analysis, reliability test was performed and all factors were above the expected value. Therefore, it is possible to interpret the generated factors as being reliable and reliable. Briefly, normal distribution test was performed and abnormal questions were removed. Then, the factors found in the literature were arranged according to our data and finally the reliability test was performed and structural equation modeling could be started. Then, these findings were analyzed with the help of AMOS program using the structural equation model. Firstly, the SPSS file is loaded into the AMOS program. Then the data were defined in AMOS. After then the relevant factors are grouped under their own headings. Then the arrows representing the relationships were drawn. Structural Equation Modeling(SEM) study was conducted as follows. These studies were followed by conformity analysis, confirmatory factor analysis and path analysis. Then the model was improved. According to the results of the analysis, it is seen that employee manager relationship and wage satisfaction have a positive effect on employee motivation. In addition, the hypothesis that the relationship between employee and manager has an effect on performance other than motivation was supported. In addition, perceived alternative job opportunities were found to have a positive effect on willingness to leave and a negative effect on employee motivation. Nevertheless, the hypothesis that perceived job opportunities had a positive effect on employee motivation was rejected. The results are supported by literature. It was also interpreted accordingly. In addition, the results of this thesis differ from the literature and the hypothesis that employee motivation affects performance is rejected. This may be due to the fact that performance perception does not fully reflect reality. An overworked employee may be good at looking at performance results, but may not be self-sufficient, so he / she can respond in this way during a survey. The reason for this may be that the IT sector is very dynamic and it is difficult to capture the differentiating and developing technology every day. Employees must constantly improve themselves to stay in this sector. For this reason, they may not consider themselves sufficient and high in performance. As a suggestion for future studies, it may be suggested to increase the number of studies on this subject. Finally, all suggestions in thesis to shed light on future studies were explained and the study was completed in this way.