The interface between the oral and the written in Ottoman literature: The reader notes on the manuscript of The Story of Fîrûzşâh

Abstract

Günümüz Osmanlı Edebiyatı çalışmalarında, Osmanlı Edebiyatı 'halk' edebiyatı ve 'divan' edebiyatı olmak üzere iki katmanlı bir şema içerisinde ele alınmaktadır. Bu çalışmalarda, sözlü olan tamamen halk edebiyatına atfedilirken, divan edebiyatı da tamamen yazılı addedilmektedir. Halbuki, bu iki üretme, iletme ve tüketme biçimi hep birlikte var olmuş, birbirlerini beslemiş ve dönüştürmüşlerdir. Bu tez, on sekizinci yüzyıl boyunca okunmuş olan Hikâye-i Fîrûzşâh adlı popüler bir hikâyeye odaklanarak, Osmanlı Edebiyatı çalışmalarında inşa edilen sözlü ve yazılı arasındaki ikili karşıtlığı çözme girişimidir. Bu hikâye, böyle bir çalışma için özellikle parateksti bakımından önem arz etmektedir. Aslında tüm hikâyenin kırk beşinci cildini teşkil eden bu yazma, birçok kenar notu içermektedir. Bu notlar, toplu okumadaki okuyucu ve mekân isimleri ve okuma tarihleri hakkında bilgi vermektedir. Ayrıca, on sekizinci yüzyıl okuyucusunun gündelik, estetik ve hatta politik tepkilerini gösteren notlar da vardır. Bu tepkilere dayanarak, romantik, ukala, küfürbaz ve Yeniçeri olmak üzere dört okuyucu tipi saptanmıştır. Böylece, Hikâye-i Fîrûzşâh örneğine dayanarak, sözlü kültüre ve gündelik ifadelere dair özelliklerin izlerinin metinlerden de sürülebileceği gösterilmiştir.

In contemporary studies of Ottoman literature, a two-layered scheme is used which divides Ottoman literature into two parts, 'folk' literature and 'court' literature. In these studies, the oral is totally attributed to folk literature, while court literature is considered entirely written. However, these two ways of producing, transmitting, and consuming literature, the oral and the written, have always existed together, nourishing and transforming each other. This thesis challenges the constructed binary opposition between the oral and the written in Ottoman literature studies, focusing on a popular work called the Story of Fîrûzşâh, widely read throughout the eighteenth century. For the purposes of this thesis, Fîrûzşâh is especially important because of its paratextual elements. The manuscript under study, actually the forty-fifth volume of the entire story, contains many marginal notes. These notes give information about the names of the public readers, and the places and dates of the public readings. In addition, there are notes that show the daily, aesthetic, and even political reactions of the readers in the eighteenth century. Depending on these reactions, four types of readers were identified and named the romantic, the pedantic, the foul-mouthed and the Janissary. Focusing on the case of the Story of Fîrûzşâh, it has been shown that aspects of oral culture and their everyday expressions can also be traced from written texts.