An analysis of sarrafs credit networks in İstanbul (1844-1863)

Abstract

Bu tez Osmanlı mali siteminde, sağladığı fonksiyonlarla kuşkusuz önemli bir statüye sahip olan İstanbul sarraflarının Tanzimat döneminde geliştirmiş ve genişletmiş oldukları ilişkilerinin incelenmesine yönelik bir çalışmadır. Osmanlı esnaf örgütünün birimlerinden olan sarraflık, imparatorlukta ortaya çıkışı 15.yüzyıl olarak kabul edilmiş, başlangıçta para değiş tokuşu yapan ve Darphaneye gümüş tedarik eden bir meslek grubudur. Osmanlı devletinde meydana gelen para rejimi, bütçenin büyümesi ve parasal ilişkilerin artması gibi mali mekanizmanın geçirdiği merhalelerin sonucu olarak sarraflar, devletin ve hazinenin ihtiyaç duyduğu nakdi sermayeyi sağlayan kredi kurumu haline gelmişlerdir. Osmanlı maliyesinin istinat ettiği iltizam sektörünün finansmanında da çok önemli fonksiyonları olan sarraflar, bu finansmanı sağlayabilmek üzere, kendi öz sermayeleri ile birlikte büyük ölçüde mevduatı da değerlendiren bir gruptur. Bu grubun kredi sağladığı iltizam sektöründeki görevliler ile kendisine mevduat yatırmış olan tasarruf sahipleri arasında üstlendiği aracılık fonksiyonu dolayısı ile oluşan çok çeşitli ihtilafların davaları ile alakalı 1844-1863 yıllarını kapsayan 167 nolu Darphane sarraf defterinin sağladığı veriler vasıtasıyla sarraf, mültezim ve mudilerden oluşan yüzlerce şahsın ait oldukları sosyal kategorilere göre mali profillerini analiz etmek mümkün olmuştur. Bu profillerdeki değişme eğilimlerini ve davaların/ihtilafların niteliği ile frekanslarındaki farklılaşmaları ve bunların faktörlerini ortaya koymak üzere hazırlanan grafikler, zikredilen defterde kayıtlı olan İstanbul sarraflarının iflas ve firar edenler ile ölmüş olanlarının sayısı ve toplam işlem hacmini göstermektedir. Buna göre, sarrafların iflas ve firarına sebep olan gelişmelerin ve akabinde ortaya çıkan anlaşmazlıkların, ölen sarraflarınki ile karşılaştırıldığında çok daha fazla olduğu ortaya çıkmıştır.

This thesis is a work on the sarraf networks in Istanbul, which developed and expanded in the Tanzimat era and played a significant role in the Ottoman financial system. Sarrafs were a part of the guild organization in the Ottoman Empire. Originally, they were engaged in supplying silver to the Imperial mint. monetary exchange and supplying silver to the Imperial Mint. Changes in the financial mechanism such as the formation of a new monetary regime in the Ottoman Empire, the growth of the budget and the intensification of financial relations have caused sarrafs to become credit institutions supplying funds to the Imperial Treasury and state. The sarrafs became an important group that utilized their own capital as well as deposits to finance the taxfarming sector on which the Ottoman financial system rested.The sarrafs functioned as a mediator between the officials in the taxfarming sector to whom they supplied credit and depositors. The Imperial Mint sarraf registry number 167 covers many disputes between these parties in the years 1844-1863. These data enable us to to analyze the financial profiles of hundreds of people who were sarrafs, tax-farmers (mültezims) and depositors (mudi's) according to their social categories. The inclinations of change in these profiles, the difference between these disputes' quality and frequency, and the graphs prepared to show the factors affecting them indicate the total volume of Istanbul sarrafs registered in this registry as well as those who died, went bankrupt or fled. Accordingly, developments that led to bankruptcy or fleeing of the sarrafs and the disputes that followed are much more than those who died.