Delimitation of the Ottoman-İranian frontier: Tahir Pasha and the Ottoman Frontier Commission, 1905-1908

Abstract

Osmanlı-İran sınırındaki tartışmalı arazilerin genel olarak iki kısımda şekillendiğigörülür. İlk kısım Osmanlı ve İran arasında statüko ilan edilen ihtilaflı arazilerikapsar. Bu arazilerin hangi ülkeye ait olduğu yirminci yüzyılın ilk on yılında iki ülkearasında temel anlaşmazlık unsuru olmuştur. İkincisi ise Osmanlı ve İran arasındasorunsuz çözüme kavuşturulma potansiyeline sahip toprakları içerir. Tüm sınırıbelirlemek ve Beyazıt'tan Süleymaniye'ye kadar olan ilk kısım arazilerinoluşturduğu sorunları engellemek için 1907 yılında Tahir Paşa yönetiminde yeni birsınır komisyonu oluşturulur. İhtilaflı bölge içinden geçen sınırı belirlemekçalışmaların ağırlık noktasını oluşturması gerekirken, İran'ın toptancı tutumu vebuna karşılık Osmanlı'nın Savuçbulak'a kadar olan tüm bölgeyi kendisine ilhaketmek istmesi süreci tekrar tıkamıştır. Bu tez tüm bu süreci tekrar ele alırken, aynızamanda Van, Bitlis, Musul, Erzurum ve Trabzon gibi doğu sınır eyaletlerindetoplamda 33 yıl görev yapmış bir Osmanlı devlet adamı olan Tahir Paşa'nın sınırbelirleme işlerine hangi şartlarda katıldığı ve süreci nasıl yönettiği tartışılmaktadır.Çalışma hem Tahir Paşa'yı tarih çalışmalarına tanıtırken hem de yine onuntarafından yönetilen bir sınır komisyonu anatomisi çıkarmaktadır. Tahir Paşa ve komisyon görevlilerinin maaş miktarları, görev süreleri, komisyondan önceki görevyerleri, sınır komisyonunda hangi şartlarda ne kadar hizmet ettikleri ile ilgiliniteliksel ve niceliksel bilgiler verilmiştir. Bunun yanında komisyonun çalışmasınıengelleyen unsurlara da dikkat çekilmiştir. İklim ve coğrafi zorlukların yanında,Osmanlı maliyesinin kötü durumu, komisyonun rahat çalışmasını olumsuz etkileyenönemli faktörlerden biridir. Bu sınırlı mali durum bir yandan Osmanlı sınırpolitikalarını ve askeri faalyietlerini kısıtlarken, diğer yandan askeri tahkimatlaoluşan yeni harcamalar finansal durumu paradoksal olarak daha da kötüleştirmiştir.Sonuç olarak, bu tez, 1905'ten 1908'e kadar oluşan iç ve dış dinamiklerçerçevesinde, Osmanlı sınır komisyonunun İngiliz, Rus ve İranlı bürokratlar ile nasılbir diplomatik etkileşim içerisinde bulunduğunu anlamaya çalışmaktadır. BirinciDünya Savaşı öncesi Ermeni ve Kürt rekabeti hakkında fikir veren bu çalışma,rekabette Osmanlı'nın dengeleyici bir rol üstlenmeye çalıştığını göstermektedir.Mevcut çalışma, Osmanlı işgallerinin arkasında yatan nedenleri dönemin bölgeselgüç ilişkileri çerçevesinde ele alarak, Osmanlı, Rusya ve İngiltere'nin bölge ile ilgili pozisyonlarını birincil kaynaklar üzerinden analiz etmektedir. Tüm bu bilgilerışığında, sınır müzakerelerinin hangi şartlarda başladığı, ne çeşit bir yöntem ya damüzakere teknikleri uygulandığı, bu müzakerelerin nasıl yönetildiği, ne çeşitsonuçlar üretildiği, ve sınır müzakerelerini çıkmaza sokan iddialar ve görüşler ortayakonmuştur. Bu aşamada, Tahir Paşa'nın sınırla ilgili bireysel girişimleri, araştırmateknikleri ve ulaştığı sonuçlar merkeze gönderdiği kendi raporları üzerindendeğerlendirilmiştir.Anahtar Kelimeler: Tahir Paşa, ihtilaflı araziler, sınır komisyonu, sınır kesimi, sınırmüzakereleri, askeri tahkimatlar.

The Ottoman-Iranian frontier in the early twentieth century consists of two separatecategories: (1) the disputed lands, where a status quo was declared between the twostates, and (2) the undisputed lands, where the Ottoman-Iranian boundary had beenalready shaped. This study concentrates on one of the last Ottoman frontiercommissions, led by Tahir Pasha between 1907 and 1908, and illustrates thehistorical trajectory that shows how Tahir Pasha, as an experienced Ottomanstatesman, who lived more than thirty-three years in various eastern frontierprovinces, was involved in the boundary making process. The study introduces notonly Tahir Pasha to historical studies, but also it exposes the anatomy of thecommission that he led, so the study presents insightful data regarding the salaries,previous tasks, and tenures of its officials, and conditions under which Ottomancommissioners served in a limited financial situation that restricted the activities ofthe Ottoman bureaucratic and military elites. Paradoxically, the expenditures of thecommission and the cost of keeping alert the additional Ottoman troops in thefrontier zone deteriorated the situation. Providing this data, this study shows how thecommission interacted with British, Russian, and Iranian officials diplomatically in aperiod where the Ottoman military began to occupy parts of the contested landsbetween 1905 and 1908, and explains the possible reasons of the invasion bycinsidering the international power relations that was strained with the Ottomanintervention. Considering the impacts of the international conjecture, the studydiscusses how Ottoman and Iranian governments and commissioners heldnegotiations, what kind of procedures were applied, how negotiations wereconducted, what the results were, and how all developments led both commissions toreach a deadlock regarding the fate of the boundary in 1908. During this process,Tahir Pasha's individual initiatives, research methods, and concluding remarks areanalyzed by evaluating official reports he sent to Istanbul.Keywords: Tahir Pasha, disputed lands, frontier commission, frontier delimitation,frontier negotiations, military fortifications.