Osmanlı Dönemi Türk Anayasalarında hükûmet sistemi ve yargı organının düzenlenişi

Abstract

Kanun-i Esasi, anayasal tarihimiz açısından önemli bir belgedir ve ilk anayasamızdır. Bu Anayasa'nın hukuken yürürlükten kaldırılması ise 1924 Anayasası ile olmuştur. Yani, 1921 Anayasası'nın yapıldığı dönemde Kanun-i Esasi hukuken yürürlükten kaldırılmış değildir. Bu çalışmada Kanun-i Esasi'nin hükûmet sistemi belirlenmeye çalışılmış ve yasama ve yürütme organları karşısında Anayasa'nın yargı organını nasıl düzenlediği irdelenmiştir; ancak bu yakın ilgi gereği 1921 Anayasası da bu dönem içerisinde incelenmiştir. Bu çalışma ile anayasal kurumlarımızın çok eskilere dayandığı anlaşılmaktadır. Henüz 1876 senesinde ilk anayasanın yapılması ve anayasal kurumların hukuk sistemimize dahil olması dikkate değer bir gelişmedir. 1876 Anayasası'nın ilk hali için aynı şey denemese de 1909 senesinde Kanun-i Esasi'de parlamenter sisteme uygun bir hükûmet sisteminin oluşturulduğu görülmektedir. Çalışmanın ikinci bölümünde ise Kanun-i Esasi'nin anayasacılığımızdaki yerini gösterebilmek amaçlanmış ve diğer Türk anayasalarının hükûmet sistemleri ve yargı organları, 1876 Kanun-i Esasisi ile karşılaştırılmıştır. Türk hükûmet sistemlerinin anayasa tarihimizde nasıl bir seyir izlediği kısaca belirtilmiştir. Kavramların süreklilik içerisinde nasıl devam ettiği görülebilmektedir. İlk anayasamız olan Kanun-i Esasi üzerine yapılan incelemelerin genellikle birinci el Osmanlıca kaynaklara dayanmadığı anlaşılmaktadır. Bu çalışmada Osmanlıca birinci el kaynaklardan faydalanılmıştır. Bu anlamda ilgili dönemde yazılmış Osmanlıca ders kitapları, anayasa hukukunu ilgilendiren makaleler ve yazılar incelenmiştir.

Kanun-i Esasi is a very important document for our constitutional history and is our first constitution. The abrogation of Kanun-i Esasi happened with the 1924 Constitution. At the period of making the 1921 Constitution, Kanun-i Esasi was not canceled. In this work, the government system of Kanun-i Esasi is tried to be determined and how Kanun-i Esasi organised judiciary branch against the legislative and executive branches is studied; but according to this close interest, the 1921 Constitution is also examined in this chapter. According to this study, it is understood that our constitutional institutions are dated to very old times. It is remarkable that the first constitution is made and constitutional institutions are added to law system. Although the same thing cannot be said for first text of the 1876 Constitution, in 1909 at Kanun-i Esasi a government system is built that is proper to parliamentary system. In the second chapter of the work, showing the importance of Kanun-i Esasi through our constitutional history is aimed and government systems and organising of judicial branches of other Turk constitions are compared with the 1876 Constitution. How Turkish government systems through constitutional history follow such a course is indicated shortly. Furthermore, how concepts within the process continue can be seen. It is understood that studies which are about Kanun-i Esasi do not use first hand Ottoman Turkish sources. On this study, we used first hand Ottoman Turkish sources. In this sense, Ottoman turkish textbooks and articles regarding to constitutional law are examined.