19. yüzyılda şehzade olmak: Modernleşme sürecinde şehzadeler

Abstract

Osmanlı Devleti'nde devletin başarısı büyük ölçüde padişahların devlet yönetiminde başarılı olmalarına, devlet yönetiminde başarılı olmaları ise iyi yetişmiş olmalarına bağlı olmuştur. Bu nedenle şehzadelerin iyi yetiştirilmesine önem verilmiştir. Şehzadelerin devlet yönetiminde tecrübe kazanmaları için kuruluştan XVII. yüzyılın başlarına kadar Osmanlı Devleti'nde sancak sistemi uygulanmıştır.Sancak sisteminde şehzadeler 10-12 yaşlarına geldiklerinde ülke içerisinde sancak olarak belirlenmiş yerlere gönderilirlerdi. Sancakta şehzadeler ilmi ve fikri alanda eğitilirlerdi. Bu eğitimde çeşitli sporlar ile silah kullanımı öğretilir ve askerlik sanatı ile siyaset bilgisi verilirdi. Şehzadelerin eğitimleriyle anneleri ile lala denilen görevliler ilgilenirlerdi. Bu sistem sayesinde şehzadeler XVII. yüzyılın başlarına kadar devlet yönetiminde tecrübe kazanarak başa geçmişlerdir. Sistemin değişme nedeni ise kardeş kavgaları olmuştur. XVII. yüzyılın başlarında şehzadelerin sancağa çıkma geleneğine son verilip kafes usulü denilen sistem uygulamaya konulmuştur. I. Ahmet'ten itibaren tahta geçiş sisteminde kardeş katli geleneğine son verilmiş ve ekber ve erşed sistemi uygulanmaya başlamıştır.19. Yüzyılda ise devletin içinde bulunduğu sosyal, siyasi ve ekonomik yapı bu dönem şehzadelerinin yetişme ve yaşama şekillerine yansımıştır. Bu yüzyılın en önemli özelliklerinden biri veliaht şehzadelik statüsüdür. Ekberiyet sisteminde tahta en büyük şehzadenin geçmesi esas alındığından en yaşlı şehzade, veliaht şehzade kabul edilmiştir. Veliaht şehzadenin statüsü diğer şehzadelerden farklıdır. Bu sayede Osmanlı Devletinde ilk defa mevcut padişahtan sonra tahta kimin geçeceği belli olmuştur. Osmanlı modernleşmesi olarak bilinen 19. yüzyılda mevcut şartların değişmesiyle şehzadeler daha özgür bir hayat yaşamaya başlamışlar, kültür sanat ve entelektüel hayatta kendilerini ifade etme şansı bulmuşlar, yurtiçi ve yurtdışı seyahatler gerçekleştirmişlerdir. Bugüne kadar Osmanlı modernleşmesinin saray hayatına yansımaları farklı açılardan çalışmalara konu olmuştur. Bu çalışmada ise şehzadelerin, 19. yüzyılda devletin içinde bulunduğu siyasi, sosyal, kültürel ve ekonomik durumdan nasıl etkilendikleri ve bu etkilerin şehzadelerin yetişmesine ve yaşam tarzlarına nasıl yansıdığı üzerinde durulmuştur. 19. Yüzyılda meydana gelen değişimlerin şehzadelerin yaşamlarında meydana getirdiği etkiler ise Sultan Abdülaziz'in oğlu şehzade Mahmut Celâleddin Efendi'nin biyografisi ile örneklendirilmiştir.

The success of the Ottoman Empire considerably was based on the success of sultans in government, and the reason for their governmental success was that they were well-trained. Therefore, the raising of princes were cared since they were going to be sultans in the future. In order to help princes gain experience, sanjak system has been applied in the Ottoman Empire from the establishment until the early 17th century.When the princes reached at ages between 10 to 12, they would be sent to places in the country which were determined as sanjak. In those sanjaks, the princes would be educated in scientific and intellectual fields. In this education, they would be trained with various sports and use of weapons, and taught military art and politics. With the trainings of princes, their mothers and state officials called lala were in charge. Thanks to this system, the princes gained experience in government and took the lead until early 17th century. The reason for the change in system was fights between brothers. In the early 17th century, the tradition of going to sanjaks was ended, and a system called `cage` was started to be used. The fratricide tradition was terminated in ascending the throne system after Ahmed I, and the `ekber and erşed` system which means `ascend of the oldest and most reasonable male member of dynasty to the throne` started to be applied.The social, political and economical structure of the state in the 19th century was reflected on raising and lifestyles of princes of this era. One of the most important characteristics of that century was the heir princedom status. Since the ascend of the oldest prince to the throne was taken as basis in ekberiyet system, The status of heir prince is different from other princes. Thanks to that, it became obvious for the first time who is to ascend the throne in the Ottoman Empire after the current sultan. In the 19th century which is known as the modernization of the Ottoman, the princes began to live a free life. They have got the opportunity to express themselves in culture, arts and intellectual life, and made domestic and foreign trips. Since today, the reflections of Ottoman modernization to palace life were subjected to studies from different point of views, but the points how the princes were effected from political, social, cultural and economic situation of the state in the 19th century and how those effects were reflected to the raising and life styles of princes. The biography of Sultan Abdülaziz's son Mahmut Celâleddin is used as an example of the effects of modernization period in the 19th century on the changing lives of the princes.