Öğretmenlerin çatışma yönetim stratejileri ile tükenmişlik düzeyleri arasındaki ilişkinin incelenmesi

Abstract

Bu araştırma, öğretmenlerin iş hayatında karşılaştığı kişilerle çatışma yaşamaları durumunda kullandıkları çatışma yönetim stratejilerini ve tükenmişlik düzeylerini incelemeyi ayrıca öğretmenlerinkullandıkları çatışma yönetimi stratejileri ile tükenmişlik düzeyleri arasındaki ilişkiyi ortaya koymayı amaçlamaktadır. Öğretmenlerin çatışma yönetimi stratejileri ve tükenmişlik düzeyleri kişisel değişkenler çerçevesinde incelenmiştir.Araştırmanın örneklemini, 2014–2015 eğitim-öğretim yılı İstanbul ili Ümraniye ilçesine bağlı okullarda görev yapan 395 öğretmen oluşturmaktadır. Örneklem, basit seçkisiz örnekleme yoluyla seçilmiştir. Araştırmada veri toplama araçları olarak `Maslach Tükenmişlik Ölçeği`, `Çatışma Yönetimi Stratejileri Ölçeği` ve `Kişisel Bilgi Formu` kullanılmıştır. Elde edilen veriler, SPSS programı kullanılarak istatistiksel analiz ve yorumlarda kullanılmıştır. Analizlerin yapılmasında aritmetik ortalama, standart sapma, frekans gibi betimsel istatistiklerin yanı sıra ikili değişkenler arasındaki farklılığı test etmek amacıyla `ilişkisiz grup t testi'', ikiden fazla kategorisi bulunan değişkenler arasındaki farklılığı test etmek için ise n>30 olduğu durumlarda Anova, n<30 olduğu durumlarda Kruskal Wallis-H varyans analizi yapılmıştır. Anova analizinin sonucunda anlamlılık çıkmış ise bu anlamlılığın hangi gruptan kaynaklandığını bulmak için post-hoc Tukey, LSD testleri de yapılmıştır. Kruskal Wallis-H varyans analizi sonucunda da anlamlılık çıkmış ise bu anlamlılığın hangi ikili gruptan kaynaklandığını bulmak için Mann-Whitney U testi kullanılmıştır. Ayrıca değişkenler arasındaki ilişkilerin hesaplanmasında Pearson Momentler Çarpım Korelasyon Katsayısı (r) kullanılmıştır. Araştırmadan elde edilen çatışma yönetimi stratejilerine ilişkin sonuçlara göre öğretmenlerin çatışma yaşama durumunda bütünle0ştirme stratejisini `sık sık`, kaçınma stratejisini `ara sıra`, uzlaşma stratejisini `sık sık`, hükmetmeyi `ara sıra` ve uyma stratejisini `sık sık` kullandıkları sonucu ortaya çıkmıştır. Puan ortalamalarına bakıldığında ise en çok kullanılan stratejinin bütünleştirme olduğu bunu sırasıyla uzlaşma, uyma, hükmetme ve kaçınma stratejilerinin izlediği tespit edilmiştir. Öğretmenlerin kullandıkları çatışma yönetimi stratejileri branş, cinsiyet, medeni durum, kıdem, çalışılan okul, yaş değişkenlerine göre anlamlı bir farklılık gösterirken eğitim düzeyine göre anlamlı bir farklılık göstermemektedir. Araştırmadan elde edilen tükenmişlik düzeylerine ilişkin sonuçlara göre öğretmenlerin duygusal tükenme, duyarsızlaşma ve kişisel başarı boyutlarının her üçünüde `nadiren` düzeyinde yaşadıkları sonucu ortaya çıkmıştır. Öğretmenlerin tükenmişlik düzeyleri branş dışında cinsiyet, yaş, medeni durum, eğitim düzeyi, kıdem, çalıştığı okul, yaş değişkenlerine göre anlamlı bir farklılık göstermektedir.Öğretmenlerin çatışma yönetim stratejileri ile tükenmişlik düzeyleri arasındaki ilişkiye göre ise; kişisel başarı ile uzlaşma, hükmetme, uyma arasında negatif yönlü orta düzeyde; bütünleştirme ve kaçınma ile düşük negatif yönlü anlamlı bir ilişki olduğu; duygusal tükenme ile bütünleştirme, hükmetme ve uyma arasında anlamlı bir ilişkinin olmadığı; kaçınma ile düşük pozitif yönlü, uzlaşma ile düşük negatif yönlü bir ilişki olduğu; duyarsızlaşma ile bütünleştirme, uzlaşma ve uyma arasında düşük düzeyde negatif yönlü bir ilişki; kaçınma ve hükmetme ile düşük pozitif yönlü bir ilişki olduğu tespit edilmiştir. Bu bulgular literatür çerçevesinde yorumlanmıştır. Elde edilen veriler ışığında öneriler geliştirilmiştir.

This study aims at exploring the conflict management strategies used by teachers when they experience conflicts with people they encounter in their working lives as well as their burnout levels and also aims at demonstrating the correlation between the conflict management strategies used by teachers and their burnout levels. Sample of this study was composed of 395 teachers who are employed during the 2014-2015 school year at schools located in the Ümraniye district of the İstanbul Province. The sample was chosen with the simple random sampling method. `Maslach Burnout Scale`, `Conflict Management Strategies Scale` and the `Personal Information Questionnaire` were used as data collection tools in the study. Collected data were used in statistical analysis and comments by using the SPSS application. At implementation of analyses, in addition to descriptive statistics such as arithmetic mean, standard deviation, and frequency, unrelated samples t-testing was applied in order to test the variance between binary variables, whereas for testing the variance between variables with more than two categories, ANOVA was applied where n > 30 and Kruskal Wallis-H analysis of variance was applied where n < 30. Where significance was found at the end of ANOVA application, post-hoc Turkey and LSD test were used to identify the group that is the source of such significance. Where significance was found at the end of Kruskal Wallis-H analysis of variance, Mann-Whitney U test was used to identify the binary group that is the source of such significance. Furthermore, Pearson product-moment correlation coefficient (r) was used to calculate relevance between the variables. Based on results concerning conflict management strategies obtained from the research, it was detected that the teachers, when facing a conflict, used the accommodating strategy `often`, avoiding strategy `occasionally`, collaborating strategy `often`, competing strategy `occasionally` and compromising strategy `often`. When mean scores were assessed, it was seen that the strategy the most frequently used was accommodating, followed by collaborating, compromising, competing, and avoiding, in an order of frequency. Whereas the conflict management strategies employed by the teachers varied significantly based on variables such as their branches, gender, marital status, seniority, the school they are employed at, and age, their level of education showed no significance in variation. Based on the results on burnout levels obtained from the study, the teachers were assessed to experience emotional burnout, apathy, and personal success aspects all on the `seldom` level. I addition to their branches, their gender, age, marital status, level of education, seniority, the school they are employed at were identified as variables contributing significantly in the teachers' burnout levels. Additionally, based on the survey results and in relevance to the correlation between the teachers' conflict management strategies and burnout levels, it was detected that personal success had a midlevel negative direction significance with collaborating, competing, and compromising, a low-level negative direction significance with accommodating and avoiding. It was detected that emotional burnout had no significance with accommodating, competing, and compromising, whereas it had a low-level positive direction significance with avoiding and low-level negative direction significance with collaborating. It was also detected that apathy had a low-level negative direction significance with accommodating, collaborating, and compromising and a low-level positive direction significance with avoiding and competing. These foundings were assessed according to the literature. Suggestions were developed in light of the data obtained.