Sınıf öğretmenlerinin mobbinge maruz kalma düzeyleri ile tükenmişlikleri arasındaki ilişkinin incelenmesi: Küçükçekmece ilçesi örneği

Abstract

Bu araştırmanın amacı, sınıf öğretmenlerinin mobbinge maruz kalma düzeyleri ile tükenmişlikleri arasında ilişkinin var olup olmadığını ortaya koyarak, eğer aralarında bir ilişki varsa, nasıl bir ilişki olduğunu belirlemektir. Bu araştırma ilişkisel tarama modelindedir. Araştırmanın evrenini 2015-2016 eğitim-öğretim yılında İstanbul'un Küçükçekmece ilçesinde 46'sı devlet ilkokulu ve 12'si özel ilkokul olmak üzere toplam 58 ilkokulda görev yapan; 1912'si devlet ve 121'i özel toplam 2033 sınıf öğretmeni oluşturmaktadır. Araştırmanın örneklemini ise basit seçkisiz örnekleme yöntemi ile seçilen 291'i devlet 39'u özel toplam 330 sınıf öğretmeni oluşturmaktadır. Araştırma için gerekli veriler birinci bölümde demografik bilgi formunun, ikinci bölümde `Olumsuz Davranışlar Ölçeği`nin ve üçüncü bölümde `Maslahc Tükenmişlik Ölçeği`nin yer aldığı bir veri toplama aracı ile elde edilmiştir. Araştırmada elde edilen veriler kodlanarak IBM SPSS 20.0 (PASW 20.0) paket programına yüklenmiş ve analiz edilmiştir. Verilerin öncelikle normal dağılım gösterip göstermediği Kolmogorov-Smirnov testi ile incelenmiş ve normal dağılım göstermediği belirlenmiştir. İki kategoriden oluşan değişkenler için nonparametrik testlerden Mann Whitney U testi, ikiden fazla kategoriden oluşan değişkenler için de Kruskal Wallis H testi kullanılmıştır. Ölçekler arası ilişkileri incelerken Spearman korelasyon analizi ve doğrusal regresyon analizinden faydalanılmıştır. İstatistiksel analizlerde .05 anlamlılık düzeyi esas alınmıştır. Araştırmadan elde edilen sonuçlara göre, sınıf öğretmenlerinin olumsuz davranışa maruz kalma sıklığının `ara sıra` olduğu görülmektedir. Öğretmenlerin mobbinge maruz kalma düzeyleri cinsiyet, yaş, eğitim kurumunun türü ve eğitim durumu değişkenlerine göre anlamlı bir farklılık gösterirken; medeni hal, mesleki kıdem ve okuldaki hizmet süresi değişkenlerine göre anlamlı bir farklılık göstermemektedir. Sınıf öğretmenlerinin tükenmişlikleri orta düzeydedir. Ayrıca öğretmenlerin tükenmişliğin alt boyutlarından duyarsızlaşmada ve kişisel başarıda azalmada orta, duygusal tükenmede ise yüksek düzeyde olduğu görülmüştür. Öğretmenlerin tükenmişlikleri cinsiyet, yaş, eğitim kurumunun türü ve okuldaki hizmet süresi değişkenlerine göre anlamlı bir farklılık gösterirken; medeni hal, mesleki kıdem ve eğitim durumu değişkenlerine göre anlamlı bir farklılık göstermemektedir. Duyarsızlaşma alt boyutu yaş, eğitim kurumunun türü ve okuldaki hizmet süresi değişkenlerine göre anlamlı bir farklılık gösterirken; cinsiyet, medeni hal, mesleki kıdem ve eğitim durumu değişkenlerine göre anlamlı bir farklılık göstermemektedir. Duygusal tükenme alt boyutu yaş ve eğitim kurumunun türü değişkenlerine göre anlamlı bir farklılık gösterirken; cinsiyet, medeni hal, mesleki kıdem, okuldaki hizmet süresi ve eğitim durumu değişkenlerine göre anlamlı bir farklılık göstermemektedir. Kişisel başarıda azalma alt boyutu cinsiyet, mesleki kıdem, okuldaki hizmet süresi ve eğitim durumu değişkenlerine göre anlamlı bir farklılık gösterirken; yaş, medeni hal ve eğitim kurumunun türü değişkenlerine göre anlamlı bir farklılık göstermemektedir. Sınıf öğretmenlerinin mobbinge maruz kalma düzeyleri ile tükenmişlikleri arasında pozitif yönlü yüksek düzeyde; tüm alt boyutları arasında pozitif yönlü orta düzeyde anlamlı bir ilişki bulunmuştur. Sınıf öğretmenlerine göre mobbingin tükenmişlik ve tüm alt boyutlarının anlamlı bir yordayıcısı olduğu belirlenmiştir. Sınıf öğretmenlerinin tükenmişliklerinin % 48,1'i, duygusal tükenmelerinin % 44'ü, duyarsızlaşmalarının % 35,2'si ve kişisel başarısının azalmasının % 20,1'i mobbing ile açıklanmaktadır. Sonuç olarak bu araştırmada, sınıf öğretmenlerinin mobbinge maruz kalma sıklığı arttıkça tükenmişliklerinin de arttığı ortaya çıkmıştır.Anahtar Kelimeler: Mobbing, Tükenmişlik, Sınıf Öğretmeni.

The purpose of this study was to explore whether there is a relationship between the frequency of mobbing at work and burnout level of primary school teachers, if there is a relationship, to determine how it is. In this study, a relational screening model was used. The population of the research was constituted of 2033 primary school teachers, 1912 of which is from public school and 121 from private school, who comes from 58 elementary schools, 46 of which working for public school and 12 of which for private school, in Küçükçekmece district of İstanbul in 2015-2016 educational years. The sample of this study was composed of 330 primary school teachers, 291 of which is from public and 39 from private school, who are selected as the samples by the method of ` random sampling`. The data collection tool was constituted of three parts. In the first part, a demographic form was used. In the second part, `Negative Acts Questionnaire` and in the last part, `Maslach Burnout Inventory` was used for data collection. Collected data was analyzed via IBM SPSS 20.0 (PASW 20.0) program. Firstly, to explore whether there is a normal distribution in this data, Kolmogorov-Smirnov Test was used and a normal distribution was found. For the variables with two categories, a nonparametric test, called Mann Whitney U test was used and for the variables with more than two categories, Kruskal Wallis H Test was used in this study. In order to investigate the relationship between scales, Spearman Correlation Analysis and Lineer Regression Analysis were used. In the statistical analyses, .05 significance level was considered. The findings of research reveal that primary school teacher's frequency of mobbing at work was found as `sometimes`. While, the level of mobbing of primary school teachers at work shows a significant difference according to the variables; gender, age, the type of educational institute and education level; there has not been found a significant difference according to the marital status, professional seniority, period of service on schools. Burnout level of primary school teachers has been found at medium level. Also, teachers had medium level on `Depersonalization` subscale and `Personal Accomplishment` subscale and high level on `Emotional Exhaustion` Subscale. While burnout of primary school teachers statistically differed according to gender, age, the type of educational institute and period of service on schools; a significant difference according to marital status, professional seniority and education level variables was not found. Depersonalization subscale showed a significant difference in terms of variables; age, type of school and period of service on schools; however, there has not been found a significant difference according to gender, marital status, professional seniority and education level. Also, according to Emotional Exhaustion subscale, there was a significant difference in terms of age and; the type of educational institute; yet, a significant difference has not been found in terms of gender, marital status, professional seniority, period of service on schools and education level. When it comes to the Personal Accomplishment subscale, it differs according to gender, professional seniority, period of service on schools and education level but no statistically significant difference among the variables; age, marital status and the type of educational institute. In this study, there is a statistically positive relationship between frequency of mobbing at work and burnout level of primary school teachers and a statistically significant positive relationship at medium level was found among all subscales. It was found that mobbing at work is a significant predictor for burnout and its factors according to primary school teachers. Results show that 48 % of burnout level of primary school teachers can be predicted for by Emotional Exhaustion, 44 % of burnout can be predicted by Depersonalization and 20 % of burnout also can be predicted by Personal Accomplishment. Consequently, in this study, while mobbing level of primary school teachers increased at work, their burnout level also increased. Keywords: Mobbing, burnout, primary school teacher.