Kadın akademisyenlerin hemcinslerinin kendilerine uyguladıkları psikolojik taciz ve örgütsel sessizlik-seslilik algıları

Abstract

Günümüzün en önemli problemlerinden biri zamanımızın büyük çoğunluğunu geçirdiğimiz çalışma ortamındaki huzursuzluktur. Güç dengelerinin sağlıklı olarak kurulamadığı örgütlerde psikolojik taciz (mobbing) kaçınılmazdır. Psikolojik tacizin hem çalışanların hem de örgütün verimini düşüren uzun vadeli sonuçları vardır. Örgütsel sessizlik ve seslilik örgütün işleyişini ve çalışanların performansını etkileyebilecek olumsuz etkiler arasında sayılabilir. Psikolojik tacize maruz kalan çalışanlar örgütteki konumlarını korumak amacıyla içlerine kapanıp sessizleşirler ya da örgütün zararına ya da yararına olabilen bilgi akışına aldırış etmeden kendilerini her şekilde ifade etme eğiliminde olabilirler. Bu çalışmanın amacı kadın akademisyenlerin hemcinslerinin kendilerine uyguladıkları psikolojik taciz ve örgütsel sessizlik-seslilik algılarının incelenmesidir. Bu amaç doğrultusunda kadın akademisyenlerin hemcinslerine psikolojik taciz uygulayıp uygulamadıkları konusundaki algıları ve psikolojik taciz ile örgütsel sessizlik-seslilik kavramlarının ilişkilerinin derecesi belirlenmeye çalışılmıştır.Araştırma birbirine paralel iki bölümden oluşmaktadır. Araştırmanın nitel bölümü katılımcıların hemcinsleriyle birarada çalıştıkları akademik ortamdaki örgütsel sessizlik-seslilik ve psikolojik taciz algılarını ölçmeye yönelik olan mülakat sorularından oluşmaktadır. Bu görüşmeler İstanbul'da bulunan vakıf ve devlet üniversitelerinde görev yapan, farklı akademik statülere sahip 50 akademisyen ile yapılmıştır. Bu akademisyenler çeşitli fakülte ve bölümlerden rastgele olarak seçilmiştir.Araştırmanın nicel bölümünde geçerlilik ve güvenilirlik çalışmaları daha önceden yapılmış olan Örgütsel Sessizlik-Seslilik Algı Ölçeği kullanılmıştır. Ayrıca nitel çalışma bulguları ışığında geliştirilen Kadın Akademisyenlerin Hemcinslerinin Kendilerine Uyguladıkları Psikolojik Taciz ve Örgütsel Sessizlik-Seslilik İlişkisi Algı Ölçeği geliştirilmiştir. Bu ölçeğin geçerlilik ve güvenilirlik testleri için ölçek 223 kadın akademisyene ve belirli zaman aralıklarında 41 katılımcıya iki kere uygulanmıştır. Geçerlilik ve güvenilirlik testlerinden sonra ölçekten iki madde çıkarılarak, 30 madde olarak Türkiye'nin farklı bölgelerindeki vakıf ve devlet üniversitelerinden rastgele seçilmiş, farklı akademik ünvanlara sahip 461 akademisyene uygulanmıştır. Örgütsel Sessizlik-Seslilik Ölçeği, kabul edilmiş sessizlik, kabul edilmiş seslilik, savunma amaçlı sessizlik, savunma amaçlı seslilik, örgüt yararına sessizlik, örgüt yararına seslilik olmak üzere altı alt boyuttan oluşmaktadır. Kadın Akademisyenlerin Hemcinslerinin Kendilerine Uyguladıkları Psikolojik Taciz ve Örgütsel Sessizlik-Seslilik Algı Ölçeği ise psikolojik taciz algısı, kadın dayanışması, kadınlarla çalışma algısı, örgütsel sessizlik algısı ve örgütsel sessizlik-seslilik psikolojik taciz ilişki algısı olmak üzere beş farklı boyuttan oluşmaktadır. Nicel veriler SPSS programı kullanılarak analiz edilmiştir. Analiz sonuçlarına göre katılımcıların hangi olaya maruz kalırlarsa kalsınlar sessizliğe boyun eğmedikleri sonucuna ulaşılmıştır. Katılımcılar, seslilik konusunda ise örgütün bazen yararını gözeterek, bazen örgütün çıkarları göz ardı edilerek kendilerini ve fikirlerini ifade edeceklerini belirtmişlerdir. Kadınlarla bir arada çalışma konusunda araştırmanın nitel bulgularına göre hemcinsleriyle çalışma konusunda zaman zaman zorluklar yaşandığı tespit edilmiştir. Nicel bulgularda da aynı şekilde çok ciddi sorunlar olmadığı, ancak hemcinslere güven konusunda sıkıntılar olduğu saptanmıştır. Hem nicel hem nitel bulgularda mesleğe yeni başlayan kişilerin daha fazla psikolojik tacize uğradığı tespit edilmiştir. Aynı şekilde kadın yöneticilerle çalışma konusunda da sıkıntı yaşanmaktadır. Bunun dışında katılımcılar, akademik yaşamda kadın olarak yer almanın güçlükleri ve üzerlerindeki kısıtlayıcı cam tavan konusunda da görüşler ortaya koymuştur. Elde edilen bulgular doğrultusunda psikolojik taciz, örgütsel sessizlik-seslilik konusundaki bilinci arttırmak için meslektaşlara ve araştırmacılara seminer ve eğitimler verilerek konu hakkındaki bilginin arttırılması, konunun hukuksal boyutuna dikkat çekerek temel haklar konusunda bilinçlendirme yapılması önerilmektedir.Anahtar Kelimeler: Psikolojik taciz, örgütsel sessizlik, örgütsel seslilik, kadın akademisyen, akademik yaşamda kadınlar

One of the most common problems of today is the uneasiness that most of us experience at our workplaces. Mobbing is inevitable in organizations in which the balance of power is unevenly distributed. Mobbing has long lasting effects both on organizations and employees that can decrease their efficiency. Organizational silence and voice can be considered as two of these outcomes. Employees who are exposed to mobbing may become silent in order to defend themselves or they may tend to reveal some secret information about the organization regardless of the potential benefits or damages it may bring. The purpose of this study is to measure the perception of the female academicians about whether they apply mobbing on their female colleagues and the relationship between the concepts of mobbing and organizational silence and voice.This study consists of two parts. The qualitative part consists of semi-structured interview questions to measure the perception of mobbing that female colleagues apply on each other and its relationship with the concepts of organizational voice-silence. These interviews were applied on 50 female academicians with different academic titles in some foundational and state universities in İstanbul. In the quantitative part of the study the `Organizational Silence and Voice` questionnaire the reliability and validity of which had been done was applied. The second survey which is Female Academicians' Perception of Mobbing They Apply on Their Colleagues and Organizational Silence-Voice was developed by the light of the qualitative data. As for the reliability and validity tests, Female Academicians' Perception of Mobbing They Apply on Their Colleagues and Organizational Silence-Voice Survey was applied on 223 participants and it was also applied on 41 female academicians at two different times for the test-retest reliability. After the reliability and validity tests two items were reduced out of 32 items. The scale was applied as 30 items on 461 female academicians from various state and foundation universities located in different regions in Turkey.Organizational Silence and Voice Questionnaire consists of six dimensions which are acquiescent silence, defensive silence, prosocial silence, acquiescent voice, defensive voice and prosocial voice. Female Academicians' Perception of Mobbing They Apply on Their Colleagues and Organizational Silence-Voice Survey consists of five dimensions which are mobbing perception, women cooperation, perception of working with women, perception of organizational silence and organizational silence-voice ve mobbing relationship. Quantitative data were analyzed by SPSS. According to the results of the analysis the participants were insistant on voice and against silence no matter what the conditions are. When it comes to voice, the participants were reported to be willing to voice themselves sometimes to defend their organization and sometimes regardless of the harm it might bring to the organization. The participants pointed out that they have some difficulties while working with other women. Quantitative results also revealed that female academicians have difficulties in trusting their female colleagues. Both qualitative and quantitative data reveal that novices who have recently started working are more exposed to mobbing. Another outcome of the study is the difficulty of working with female managers. Apart from these, participants highlighted the difficulty of being a female academician in a male dominated academic world and the presence of `glass ceiling` which restrains them to a great extend. Under the light of the findings, it was advised to colleagues and researchers to enhance the consciousness about mobbing and organizational silence-voice by giving seminars and raising their consciousness about the basic rights by attracting the attention to the legal dimensions of mobbing.Key Words: Mobbing, organizational silence, organizational voice, woman academicians, women in the academic world