İslâm ekonomisinde sermaye oluşumu, birikimi ve yapısı: Fon biriktirmede Türkiye için model ve politika önerileri

Abstract

Finans sektöründe paranın işletilme yöntemlerinin İslâmî açıdan helâllik tartışması çokça yapılıyorken, sermaye olarak nitelenen bu paranın veyahut malların oluşumu, birikimi ve yapısına yönelik tartışma ve araştırma çok azdır. Biriken sermayenin nasıl kullanılması gerektiği hususu ilâhiyatçıların ve İslâmî finans ile ilgilenen akademisyenlerin temel tartışma konularından biri olmasına rağmen, sermayenin birikme yöntemi ve yapısı maalesef gerekli araştırmalardan yoksun kalmıştır. Oysa en az sermayenin işletilmesi ve kullanılması kadar, sermayenin oluşumu da üzerinde önemle durulması gereken bir husustur. Bu noktada İslâm iktisadı çalışmalarında uygulama, teorinin önüne geçmiştir.Bu tezde, İslâm'ın sermaye kavramına bakışı, İslâm'daki sermaye oluşum yöntemleri ve bu sermayenin yapısı araştırılmıştır. İslâm ekonomisinin temel kaynakları incelenmiş ve Kur'an-ı Kerim, Sünnet-i Seniyye, müçtehit imamların görüşleri, İslâm ulemasının görüşleri gibi kaynaklar irdelenerek İslâm'ın sermayeye bakışı, İslâm'da ve İslâm ekonomisinde sermayenin ve sermaye birikiminin yeri ve önemi gerek kurumsal gerekse de finansal çerçevede anlaşılmaya çalışılmıştır. Ayrıca modern iktisat ekolleri ile İslâm iktisat zihniyetinin sermaye kavramına bakışı mukayese edilmiştir.Osmanlı'da sermaye oluşumuna etkisi olan para vakıflarının birincil kaynaklar da göz önüne alınarak incelenmesi çalışmanın literatüre özgün bir katkısı olarak kabul edilebilir. Bu vakıfların günümüzde sermaye oluşumuna katkı sağlamaları, bu kurumların tekrar ekonomik sisteme dâhil edilmesi ve katılım bankalarına entegrasyonu konusunda para vakfı fonu önerisi yapılmıştır. Bu fon önerisine ek olarak Türkiye için oluşturulacak Hac ve Zekât fonunun etkileri de analiz edilmiştir. Bu üç temel fon toplama önerisinin dünyadaki örnekleri de incelenmiş ve sermaye oluşumu ile birikimi için Türkiye'de yapılması gereken diğer temel politika ve uygulamalardan bahsedilmiştir. Ayrıca tezin temel önerilerini desteklemek üzere insanların para vakfı fonu, zekât fonu ve hac fonuna yaklaşımlarını analiz etmek üzere 738 kişi üzerinde yapılan anketin bulguları tartışılarak önerilerde bulunulmuştur.

In the financial sector, there are a lot of debates on the operation methods of money about the halal ways according to the Islam while there are few debates and research on the formation, accumulation and structure of this money or goods that described as capital. Namely, despite the fact that how the accumulation of capital should be used is one of the main debates among theologians and scholars interested in Islamic finance, unfortunately, the accumulation method and structure of the capital is deprived of the necessary research. However, the formation of the capital is as important as the operation and use of the capital. At this point, the practice of Islamic economic studies has preceded the theory.In this thesis, the view of Islam on the concept of capital, the methods of capital formation in Islam and the structure of capital are investigated. The basic sources of the Islamic economy are examined, sources as Qur'an, Sunnah, opinions of mujtahid imams, opinions of Islamic scholars etc. are also investigated, the view of Islam on capital, the place, and importance of capital and capital accumulation in Islam and the Islamic economy are tried to be understood either in the institutional or financial context. Moreover, the views of the modern economic schools and the Islamic economic mentality on the concept of capital has been compared. As a contribution to the original side of the work, the cash waqfs which had an effect on capital formation in the Ottoman Empire were examined by considering the primary sources. There is a proposal on the contribution of cash waqfs fund to capital formation today, inclusion of these institutions in the economic system again and their integration into the participation banks. In addition to this fund proposal, the effects of Hajj and Zakat fund to be established for Turkey were analyzed. The applications of these three fund proposals in the world have also been examined. The other basic policies and applications for capital formation and accumulation in Turkey have been mentioned. Moreover, in order to support the basic proposals of the thesis, the findings of the questionnaire on 738 people were analyzed to understand the approach of people to cash waqf fund, zakat fund and hajj fund, and proposals were made.