Türkiye`de sivil toplum kuruluşlarının sokakta çalışan çocuklara yönelik çalışmaları: Hayat Vakfı örneği

Abstract

Ülkemizde sokakta yaşayan ve çalışan çocukların sayılarının her geçen gün arttığı tahmin edilmekte ve araştırmacılar tarafından gerekli önlemlerin alınmaması durumunda bu olgunun toplumda açtığı yaraların giderek derinleşeceğine dikkat çekilmektedir. Sokakta olmalarının başlıca nedenleri, ekonomik krizler, göçler, gelir dağılımı adaletsizliği ve buna bağlı yoksulluk, aile içinde yaşanan ihmal ve istismar şeklinde açıklanan bu kitlenin sorunlarının iyi teşhis edilmesi ve bu sorunlara sağlıklı çözümler üretilmesi konusunda toplumun hemen bütün kesimlerine görevler düştüğü açıktır.Bu denli önemli bir olgunun belirli bir yönüne ışık tutma düşüncesiyle ülkemizdeki sivil toplum kuruluşlarının sokakta yaşayan ve çalışan çocuk olgusuna ne ölçüde eğildiklerini araştırmak amacıyla bu tez çalışmasının konusu, ülkemizde sivil toplum kuruluşlarının sokakta yaşayan ve çalışan çocuk sorunu karşısındaki tutum ve faaliyetlerine genel bakış yaptıktan sonra, bu alanda sokakta çalışan çocuklara yönelik çalışmalar yapan Hayat Vakfı'nın projelerinin incelenmesi, elde edilen veriler ışığında bir sivil toplum kuruluşu olarak Hayat Vakfı'nın söz konusu sorunun çözülmesine sağladığı katkıların değerlendirilmesi şeklinde sınırlandırılmıştır.Çalışmanın amacı, toplumsal bir sorun olarak kabul edilen sokakta yaşayan ve çalışan çocuk olgusu karşısında sivil toplum kuruluşlarının bu sorunla mücadele konusunda ne kadar rol üstlendiğine, sokakta yaşayan ve çalışan çocuklara yönelik çalışmaların yeterli olup olmadığına ilişkin genel tespitler yanında Hayat Vakfı'nın bu alandaki projelerin değerlendirilmesiyle ulaşılan sonuçlar ışığında konu ile ilgili farkındalık oluşturmaktır. Tezde, Türkiye'deki sivil toplum kuruluşlarının sayıları ve faaliyet alanları resmi veriler ışığında incelenmeye çalışılmıştır. 2019 yılı Sivil Toplumla İlişkiler Genel Müdürlüğü verilerine göre 116.682 dernek, 2018 yılı Vakıflar Genel Müdürlüğü verilerine göre 5.158 vakıf bulunmaktadır. Faaliyet alanlarına göre dernekler incelendiğinde, en az yoğunluğun yaşlı ve çocuğa yönelik faaliyetlerde olduğu, her iki kesime yönelik 328 derneğin 233'ünün çocuklara yönelik faaliyet gösterdiği görülmektedir. İsminden sadece çocuğa veya belirli çocuk sorunlarına yönelik kurulduğu anlaşılan bazı vakıflar bulunmakla birlikte, Vakıflar Genel Müdürlüğü'nün verilerinde, vakıfların hedef kitlelerine göre ayrıma tâbi tutulduğu tabloda gençlere ve çocuklara birlikte yer verildiğinden, hedef kitlesi sadece çocuk olan vakıflarla ilgili sayısal bir veri yer almamaktadır. Bu kurumun 2017 yılı verilerine göre 4.870 vakıftan 3.720'sinin hedef kitlesinde gençler ve çocuklar yer alırken sadece çocuk ve gençlere yönelik faaliyette bulunan vakıf sayısı 865'dir.Ne var ki yapılan araştırmanın sonucunda sokakta yaşayan ve çalışan çocuklara yönelik faaliyette bulunan sivil toplum kuruluşlarının yok denecek kadar az olduğu görülmüştür. Yine yapılan literatür taraması sonucunda, isminde sokak çocuğu ibaresi geçen ve kuruluş amacı sokakta yaşayan ve çalışan çocuklara yönelik faaliyette bulunmak olan sivil toplum kuruluşlarının, hedefleri doğrultusunda bu çocuklara yönelik faaliyet veya projelerinin çok sınırlı kaldığı ve doyurucu içerikte olmadığı da dikkat çekmektedir. Bu noktada Hayat Vakfı'nın 1998 yılından bu yana sokakta çalışan çocuklara yönelik hayata geçirdiği projeler sivil toplum kuruluşları adına güzel bir örnek teşkil etmektedir. Yapılan araştırmada bu projelere alternatif bir projeye rastlanmamış, sivil toplum kuruluşlarının sokakta yaşayan ve çalışan çocuk sorunu karşısında yeterli farkındalığa sahip olmadıkları yönünde bir sonuca varılmıştır.

It is estimated that the number of children living and working on the streets in our country is increasing day by day and it is pointed out that if the necessary precautions are not taken by the researchers, the wounds caused by this phenomenon will gradually deepen. It is clear that almost all segments of the society have duties in identifying the problems of these children who are on the street because of economic crises, immigration, income distribution injustice and poverty caused by it, neglect and abuse in the family, and producing healthy solutions to these problems. With the idea of shedding light on a certain aspect of such an important phenomenon, we have tended to investigate the extent to which non-governmental organizations in our country tend to focus on the phenomenon of children living and working on the streets, and the topic of our thesis study is, after giving an overview of the attitudes and activities of non-governmental organizations in Turkey against the problem of children living and working on the streets, the investigation of Hayat Foundations's projects, evaluation of the contributions of Hayat Foundation as a non-governmental organization to the solution of the problem in the light of the data obtained. The aim of the study is to create awareness about the role of the non-governmental organizations against the problem of children living and working on the streets, the evaluation of sufficiency of the studies concerning these children, in the light of assessments of the projects performed by the Hayat Foundation.In this thesis, the number and scope of non-governmental organizations in Turkey have been examined in the light of official data. According to the data of the General Directorate of Civil Society Relations in 2019, there are 116,682 associations and 5,158 foundations according to the data obtained from the General Directorate of Foundations in 2018. When the associations are examined according to their field of activity, it is seen that the least intensity is in the activities for the elderly and children, and 233 out of 328 associations perform activities concerning children. Although there are some foundations whose name imply that they are established only for children or certain children's problems, the data of the General Directorate of Foundations does not include a numerical data on foundations where the target group is only children. According to the 2017 data of this institution, 3,720 out of 4,870 foundations have young people and children in the target group, while 865 are the only foundations active for children and young people. However, as a result of the research, it was seen that the non-governmental organizations working for children living and working on the streets were almost non-existent. As a result of the literature review, it is also noteworthy that non-governmental organizations whose activities are aimed at children living and working on the streets and whose name include street children, have limited and unsatisfying activities and projects for these children in line with their objectives. At this point, the projects implemented by Hayat Foundation for street children since 1998 are a good example regarding non-governmental organizations. In the research, an alternative project was not found and it was concluded that non-governmental organizations do not have sufficient awareness about the problem of children living and working on the streets.