Üstün yetenekli ergenlerde öz yeterlik ve iyi oluş: Duygu düzenlemenin aracı rolü

Abstract

Bu araştırmada üstün yetenekli ergenlerde öz yeterlik ve iyi oluş arasındaki ilişkide duygu düzenlemenin aracı rolünün belirlenmesi amaçlanmıştır. Bununla birlikte, öz yeterlik, iyi oluş ve duygu düzenleme değişkenlerinin üstün yetenekli ergenlerin sahip olduğu sosyodemografik özelliklere göre farklılaşıp farklılaşmadığı da çalışmanın alt amaçlarıdır. Araştırmanın evreni İstanbul Avrupa Yakasında bulunan tüm fen liselerinde 2017-2018 eğitim öğretim yılında öğrenim gören toplam 1958 öğrenciden oluşmaktadır. Araştırmanın örneklemini İstanbul Avrupa Yakasında bulunan seçkisiz çok aşamalı örnekleme ile seçilen dört fen lisesinde öğrenim gören 501 üstün yetenekli ergen oluşturmaktadır. Araştırmada yer alan değişkenlerin ölçülmesi amacıyla katılımcılara Çocuklar İçin Öz Yeterlik Ölçeği, Ergenler İçin Duygu Düzenleme Ölçeği, Ergenler İçin Beş Boyutlu İyi Oluş Modeli: EPOCH Ölçeği uygulanmıştır. Araştırmada elde edilen verilerin analizi, SPSS 22 paket programı ve AMOS 20.0 programı aracılığıyla gerçekleştirilmiştir. Araştırmanın amaçlarını test etmek üzere verilerin analizinde Bağımsız Gruplar t Testi, Tek Yönlü Varyans Analizi (ANOVA), Scheffe ve LSD çoklu karşılaştırma teknikleri, Tamhane's T2 ve Games-Howell çoklu karşılaştırma teknikleri, Pearson Momentler Çarpımı Korelasyonu ve Yapısal Eşitlik Modeli kullanılmıştır.Araştırma sonucunda üstün yetenekli ergenlerin öz yeterlik, duygu düzenleme ve iyi oluş özelliklerinin demografik değişkenlerden (cinsiyet, yaş, anne-baba eğitim durumu, kardeş sırası, algılanan gelir) bazılarında farklılaştığı tespit edilmiştir. Kurulan yapısal eşitlik modelinde (YEM) öz yeterlik ve iyi oluş arasındaki ilişkide duygu düzenlemenin kısmi aracı rolünün olduğu görülmektedir. YEM analizi sonuçlarına göre, test edilen modelin uyum indekslerinin kabul edilebilir düzeyde olduğu görülmektedir.Araştırmanın üstün yetenekli ergenlerin öz yeterlik, duygu düzenleme, iyi oluş özelliklerinin ve ilişkisinin demografik değişkenlere göre belirlenmesi rehberlik ve psikolojik danışmanlıkta uygulayıcılara katkı sağlayacağı düşünülmektedir.

The aim of this study was to determine the mediating role of emotion regulation in the relationship between self-efficacy and well-being in gifted adolescents. In addition, whether the variables of self-efficacy, well-being and emotion regulation differ according to sociodemographic characteristics of gifted adolescents are the sub-objectives of the study. The population of the study consists of 1958 students studying in all science high schools in 2017-2018 academic year. The sample of the study consists of 501 gifted adolescents studying at four science high schools selected by random multi-stage sampling in the European Side of Istanbul. In order to measure the variables included in the study, the participants were administered Self-Efficacy Scale for Children, Emotion Regulation Scale for Adolescents, Five-Dimensional Well-being Model for Adolescents: EPOCH Scale.The data obtained from the study were analyzed by means of SPSS 22 package program and AMOS 20.0 program. In order to test the objectives of the study, Independent Groups t Test, One Way Analysis of Variance (ANOVA), Scheffe and LSD multiple comparison techniques, Tamhane's T2 and Games-Howell multiple comparison techniques, Pearson Product Moment Correlation Model and Structural Equation Model were used.As a result of the study, it was found that the gifted adolescents' self-efficacy, emotion regulation and well-being characteristics differed in some of the demographic variables (gender, age, parental education status, sibling rank, perceived family income). In the established structural equation model (SEM), it is seen that emotion regulation has a partial mediator role in the relationship between self-efficacy and well-being. According to the results of SEM analysis, the fit indices of the model tested are acceptable.It is thought that the research will contribute to the practitioners in determining the self-efficacy, emotion regulation, well-being characteristics and relationship of gifted adolescents according to demographic variables.