İş sözleşmesinin haklı nedenle feshi

Abstract

İş sözleşmeleri, taraflarını oluşturan işçi ile işveren arasında kişisel ilişki kuran, karşılıklı borç doğuran ve sürekli borç ilişkisi yaratan tam iki tarafa borç yükleyen, tipik, özel hukuk sözleşmeleridir. Bu sözleşmelerin kurulmaları sırasında taraflar arasında mevcut olan sosyal ve ekonomik eşitsizlik, kurulmaları ile sona ermemekte aksine sözleşmelerin devamı süresince de varlığını devam ettirmektedir.İş sözleşmesinin tarafı işçinin ekonomik ve hukuki yönlerinden işverenine bağımlılığı, iş sözleşmelerini iş görme borcu doğuran diğer sözleşmelerden ayırmaktadır. Bunun yanı sıra, söz konusu bağımlılık İş Hukuku' nun yasal dayanağını Anayasa m. 2' de düzenlenen `sosyal devlet ilkesi` nden alan işçiyi koruma felsefesinin de temelini oluşturmuş, kanun koyucunun iş sözleşmelerinin gerek kuruluşu gerek devamı gerekse sona ermesinde özel kurallar düzenlemesini sağlamıştır.Çalışmamızın `Fesih Kavramı` başlıklı birinci bölümünde, fesih kavramının tanımı, temeli, sınır ve kapsamı ortaya konulmuştur. Bu bağlamda, ilk olarak ani edimli borç ilişkilerinde tarafların sözleşme ile bağlılıklarını sona erdirme işlevi haiz sözleşmeden dönmenin sürekli borç ilişkileri açısından hangi durumlar ve neden söz konusu olamadığı, söz konusu kavramların benzer ve farklı özellikleri incelenmiştir. Başka bir diğer deyişle, ilk olarak sözleşmeden dönme kavramından farkı ortaya konan sözleşmenin feshi kavramının alt türleri arasındaki farklara yer verilmiş, sonrasında da sözleşmenin haklı nedenle feshinin sözleşmeden dönme ile arasındaki ilişki incelenmiştir. Böylelikle hem genel olarak fesih hem de iş sözleşmesinin haklı nedenle feshi kavramları ortaya konmuştur. Devamında, iş sözleşmelerinin sona ermelerine geçilmiş, bu hususta ikili bir ayırım yapılmak suretiyle fesih dışı nedenler ile fesih başlıkları altında iş sözleşmelerini sona erdiren hallere yer verilmiştir. İş sözleşmelerinin feshi açısından olağan fesih ile haklı nedenle fesih olmak üzere iki türlü fesih söz konusu olduğundan; söz konusu fesih türlerine, bunlar arasındaki benzer ve farklı noktalara değinilmiş, böylelikle haklı nedenle fesih ile olağan fesih arasındaki sınır ortaya konulmuştur. Çalışmanın ikinci `Haklı Nedenle Fesih Hakkı` adlı bölümünde haklı nedenin tanımı, temeli, sınır ve kapsamı ortaya konmaya çalışılmıştır. Devamında, haklı nedenle fesih hakkının hukuki dayanağı, nedenleri koşulları, şekli anlatılmış olup haklı nedenle fesih hakkının kullanımında ortaya çıkacak ihtilaf halinde uygulamada yaşanan en büyük sorunlardan olan ispat hususuna geçilmiştir. Bu bağlamda, genel olarak ispat yükü ile ispat araçları belirtildikten sonra, fesih nedenine bağlı olarak ispat yükünün içeriği ve buna bağlı olarak Yargıtay kararları ışığında ispat araçlarının belirlenmesi ve ispat yükünün ne olacağı hususu irdelenmiştir. Ayrıca 4773 sayılı kanun, sonrasında da iş konunu ile sadece İş Kanunu ve Basın İş Kanunu' na tabi bir kısım işçiler açısından iş güvencesi sistemi getirilmiş olduğundan; haklı nedenle fesih ile geçerli nedenle fesih arasındaki farklara da değinilmiştir.Çalışmamızın üçüncü bölümü `İş Sözleşmesinin Haklı Nedenle Fesih Nedenleri` başlıklı kısmında ise iş sözleşmesinin işveren veya işçi tarafından haklı nedenle feshine ilişkin kanuni düzenlemelerinin incelenmiştir. Burada da her ne kadar, Basın İş Kanunu ile Deniz İş Kanunu' nun, sonrasında Borçlar Kanunlarının ilgili düzenlemelerde de haklı fesih nedenleri var ise de çalışmamızda salt 4857 sayılı İş Kanunu' nda düzenlenen haklı fesih nedenleri incelenecektir. 4857 sayılı İş kanunun işçinin haklı nedenle derhal fesih hakkı başlıklı m.24' de düzenlenen `sağlık sebepleri`, `ahlak ve iyi niyet kurallarına uymayan haller ve benzerleri`, `zorlayıcı sebepler`, ve işverenin haklı nedenle derhal fesih hakkı başlıklı m. 25 de düzenlenen `sağlık sebepleri`, `ahlak ve iyi niyet kurallarına uymayan haller ve benzerleri`, `zorlayıcı sebepler`, `işçinin gözaltına alınması veya tutuklanması halinde devamsızlığın 17' nci maddedeki bildirim süresini aşması` halleri ayrıntılı bir şekilde özellikle Yargıtay kararları eşliğinde açıklanmıştır. Bu inceleme sırasında tartışmalı hususlar ve doktrinde yer alan farklı görüşler gerekçeleri ile birlikte belirtilmiş, sonrasında kişisel görüşümüz açıklanmıştır.Çalışmamızın dördüncü bölümü ise `Haklı Nedenle Fesih hakkının Kullanımı ve Denetimi` başlıklı kısımdan oluşmaktadır. İşçi ve işverenin, iş sözleşmesini haklı nedenle fesih hakkını nasıl ve hangi sürede kullanabileceği incelenmiştir. Belirlenen hususlara uygun bir şekilde kullanılan haklı nedenle feshin hukuki sonuçlarına tek tek yer verildikten sonra, 2017 yılında İş Mahkemeleri Kanunu' nun yürürlüğe girmesiyle bir dava şartı haline gelen arabuluculuğa gitme hususu üzerinden arabuluculuk müessesesi anlatılmıştır. Son olarak ise, haklı nedenle fesih hakkının kullanılmasıyla doğan hukuki sonuçlar özellikle haksız fesih ve bunun belirsiz süreli iş sözleşmeleri ile belirli süreli iş sözleşmeleri açısından hukuki sonuçları üzerinde ayrı ayrı durulmuştur.Çalışmamız kapsamında, Türk mevzuatı ve yargı kararlarından büyük ölçüde yararlanılacak olmakla beraber konuya ilişkin doktrindeki görüşlere ve yargı kararlarına yeri geldiğince yer verilmiştir. Böylelikle iş sözleşmesinin haklı nedenle feshinin kapsam ve sınırları belirlenmeye, bu hususta doktrin ve uygulamaya yol gösterici olmaya çalışılmıştır.

Labour contracts are a complete burden with dept to the both sides, typical private law contracts which between employer and employee who are constituting the sides, creates mutual obligations and continious obligation relations. Social economic inequality between the sides during drawing up theese contracts is not ends after the drawing up and also maintains during all along the continuing contracts.At the same time, this dependence underlies the phylosophy of defending to employee that takes the legal basis from `Social State Principals` regulates in Constitution article number 2, and also provides the legislator to regulate of private rules about drawing up, continueing and ending of the labour contracts. Economical and legal dependence of employee to the employer seperates the labour contracts from the other contracts which creates the obligation of service.The definition, basis, territories and extents of the notion was revealed at the first chapter of this study which titles `The Notion of Termination`. First of all, why retracting contract which possesses the function of terminates to the allegiance of the sides with the contract at the simultaneous obligatio relations can't and in which situations to be discussed in terms of continious obligatios, the specifications of the similar and differend notions are studied in this context.Thus either generally termination or rightful termination of a labour contract notions are explained. In other saying first of all, the difference between subgenres of the termination of contract which proved to be a differend notion from renage of a contract was included, than the relations between rightful termination of a contract and renage of a contract was studied.After that passed to expiry of labour contracts and than mentioned the subject of the situations which terminates the labour contracts by binary seperation between out of termination reasons and terminaton. Due to there is two kind of termination about ordinary termination and rightful termination, the kind of terminations, differences and similarities between them was mentioned and thus the territories between rightful termination and ordinary termination was explained.On the other hand, the definition, basis, territories and extents of rightful termination was explained at the second chapter of this study which titles `The Right of Rightful Termination`.Afterwards, the legal basis, reasons, conditions and formalities of the rightful termination will be explained than the subject of proof that one of the biggest problem in practise while apllying the rightful termination will be mentioned. In this context, content of the burden of proof and depends on that determining the devices of the proof in the light of the Supreme Court will be studied after generally burden and devices of proof mentioned. Also the difference between the rightful termination and termination with valid reason was mentioned because of employement security system was regulated for employees who in scope of the Labour Law and Press Labour Law after Law Number 4773 was entered in force. The Legal regulations of the rightful termination of labour contract by the employee or employer was revealed at the third chapter of this study which titles `The Reasons of Rightful Termination of Labour Contract`.Much as there are some regulations about the reasons of rightful termination at the press labour law and maritime labour law codes and than the code of obligations, only the 4857 numbered Labour Law regulations of the rightful termination will be studied. `Considerations of Health`, `The situations against morals and bona fide etc.`, `Compulsive Reasons` which regulated at the 4857 Numbered Labour Law article no 24 and `Considerations of Health`, `The situations against morals and bona fide etc.`, `Compulsive Reasons`, `Absenteeism of the employee in terms of custody or arrestment in manner that exceed the time limit that regulated at the article 17` which regulated at the 4857 Numbered Labour Law article no 25 were explained in the light of the Supreme Court sentences. Controversial subjects and different ideas at the doctrine was mentioned with the reasons than our personal opinions were explained during this review.Fourth chapter of the study is `Usage and Inspection of The Right of Rightful Termination`. How and what time employee or employer can use the right of rightful termination was examined. The İnstitution of Conciliation which became a cause of action after Law of Labour Courts entered in force in 2017 had been told after the legal results of the rihgtful termination what be used proper to determined subjects were mentioned one by one. Finally, legal results of the applying the right of rightful termination and especially injustice termination and effects to fixed term labour contracts and indefinite term labour contracts were seperately dwelled on.Substatntially will be exploited from Turkish codex and judicial decisions at the same time opinions at doctrine and judicial decisions occacionally mentioned. Thus the extent and territorries of the rightful termination of labour contract tried to be determined and instructive to the doctrine and practice.Keywords: Termination of Labour Contract – Termination – Rightful Termination- Rightful Reason – Labour Law Codex Article Number 24 and 25.