İslâm hukuku ve beşeri hukukta fikri mülkiyet hakları

Abstract

Fıkıh literatüründe çokça kullanılan, doktrin ve uygulama açısından İslam fıkhının en temel kavramlarından biride hak kavramıdır. Toplum fertleri arasında hak ve sorumlulukları adalete uygun olarak düzenlemek hukukun temel işlevlerindendir. Zamanın ve imkânın değişip gelişmesi hak ve sorunlulukların bazen değişmesine sebep olurken bazen de yeni hak ve sorumluluklar doğurmaktadır. Bu bağlamda çalışmamızda İslam hukuku ve beşeri hukuk açısından Fikrî mülkiyet hakları başlığı altında sınaî mülkiyet ve telif hakları ele alınmıştır. Çalışma bir giriş, üç bölüm ve bir sonuçtan oluşmaktadır. Giriş bölümünde öncelikle çalışmanın önemi ve amacı üzerinde durulmuş, kapsamı belirlenmiş ve bu konuya yakın çalışmalara yer verilmiştir. Birinci bölüm fikrî mülkiyetin kavramsal çerçevesi üzerine olup, fikrî mülkiyetin mahiyeti, kısımları, özellikleri ile eser sahipliği ve bağlantılı haklar genelde beşeri hukuk açısından değerlendirilmiştir. İkinci bölüm İslam hukuku açısından fikrî mülkiyet hakları ve bu haklarla bağlantılı; hak, mal, menfaat ve mülkiyet kavramlarını içermektedir. Üçüncü bölüm de ise fikrî mülkiyet haklarının satış ve icâre yoluyla bedel karşılığında intikali, hibe, miras, vasiyet ve vakıf yoluyla bedelsiz olarak intikali incelenmiştir. Çalışmamız araştırma neticesinde elde edilen bulguların yer aldığı `Sonuç` bölümü ile tamamlanmıştır.

One of the most basic concepts of Islamic fiqh in terms of doctrine and practice is the concept of rights, which is widely used in fiqh literature. It is one of the basic functions of law to organize rights and responsibilities in accordance with justice among the members of society. While the change and development of time and opportunity sometimes cause rights and problems to change, sometimes it creates new rights and responsibilities. In this context, industrial property and copyrights are dealt with under the title of Intellectual property rights in terms of Islamic law and human law. The study consists of an introduction, three chapters and a conclusion. In the introduction part, the importance and purpose of the study has been emphasized, its scope has been determined and studies close to this subject have been included. The first part is on the conceptual framework of intellectual property and the nature, parts, features, work ownership and related rights of intellectual property are generally evaluated in terms of human law. The second part is the intellectual property rights in terms of Islamic law and related to these rights; It includes the concepts of right, property, interest and property. In the third part, the transfer of intellectual property rights through sales and the transfer by grant, inheritance, testament and foundation free of charge are examined. Our study was completed with the `Result` section, which includes the findings obtained as a result of the research.