Türk edebiyatında İskendernâmeler ve Ahmed-i Rıdvân`ın İskendernâme`si

Abstract

Bu çalışma esas itibarıyla iki ana kısımdan oluşmaktadır. İlk kısımda İskendernâme türü eserlerin ana kahramanı İskender'in (Zülkarneyn) hayatından söz edilmiş, ardından onunla ilgili anlatmaların Batı'da ve Doğu'da ortaya çıkışı ve hikâyenin Doğu'daki yayılma sahası üzerinde durulmuştur. Burada ayrıca Arap ve Fars edebiyatında yazılmış eserler de konu edilmiştir. Türk edebiyatında İskender'le ilgili yazılı ve sözlü edebiyatta var olan metinlere değinildikten sonra konuyla ilgili yapılmış çalışmalar hakkında bilgi verilmiştir. Bu hâliyle ilk kısım bir anlamda İskendernâme geleneğinin oluşum sürecini ve bu türde verilen örnekleri ele almaktadır.Çalışmanın ikinci kısmı Ahmed-i Rıdvân tarafından 1500 yılında kaleme alınan ve devrin hükümdarı II. Bâyezîd'e sunulan 8304 beyitlik İskendernâme'ye ayrılmıştır. Bu kısım üç bölümden oluşmaktadır. İlk bölümde eserin müellifi Ahmed-i Rıdvân'ın hayatı ve eserleri hakkında bilgi verilmiştir. Burada ayrıca Hayâtî'nin intihalinden, eseri kendisine mal etme çabasından da söz edilmiştir. İkinci bölüm İskendernâme'nin genel özelliklerinin ele alındığı, şekil, muhteva, dil ve üslup özellikleri bakımından detaylı bir olarak incelendiği bölümdür. Üçüncü bölümde ise eserin ulaşılabilen iki nüshasından hareketle hazırlanan tenkitli metni yer almaktadır. Burada Hayâtî tarafından eserin başına eklenen 200 beyitlik mukaddimeye de yer verilmiştir.

This study consist of mainly two parts. In the first part, after mentioning the life of Alexander the Great (Zulkarneyn) who is the main character of Iskendername type works, the emergence of tales about him in Western and Eastern literature and the scope of the story in the Eastern world has been analysed. In this part, the works written on the subject in Arabic and Persian have also been touched upon. After examining texts exist in Turkish oral and written literature about Alexander the Great, the studies on the subject have been introduced. Therefore, the first part touches upon the progress of the emergence of Iskendername tradition and samples on this genre. The second part of the study is devoted to the Iskendername in which there are 8304 couplets and written by Ahmed-i Rıdvan in 1500 and presented to Bayezid the Second who was the Sultan of the time. This part consists of three chapters. In the first chapter the author of the work, Ahmed-i Rıdvan, his life and works have been introduced. Here, Hayati's plagiarism and his attempt to own the work as if it was his have also been analysed. The second chapter analyses general characteristics, form, content, language and style of the Iskendername. In the third chapter there is edition critique of the texts obtained from two available copies. In this chapter the foreword with 200 couplets added by Hayati to the beginning of the work have also been touched upon.