Türkiye`de üreme sağlığına ilişkin göstergelerin sosyoekonomik değişkenlerle ilişkisinin incelenmesi, 1963-2013

Abstract

Toplumun kalkınma düzeyinin bir göstergesi olan üreme sağlığı toplumsal,ekonomik ve kültürel faktörler ile şekillenmektedir. Bu çalışma, Türkiye‟deki üremesağlığına ilişkin göstergelerin 1963-2013 yılları arasındaki değişimini ve bugöstergeler ile sosyoekonomik değişkenlerin ilişkisini belirlemek amacıylayapılmıştır.Araştırma, niceliksel ve niteliksel yöntemlerin birlikte kullanıldığı karmatipte ve retrospektif bir araştırmadır. Niceliksel araştırma bölümünde; sağlıkgöstergeleri ve sosyoekonomik göstergelerin 1963-2013 döneminde gösterdiğideğişim lineer regresyon analizi ile incelenmiş, sağlık göstergeleri ilesosyoekonomik değişkenler arasındaki ilişkilerin varlığı ve düzeyini belirlemeyeyönelik ileri analizler Spearman Korelasyon testi ile yapılmıştır. Niteliksel araştırmabölümünde üreme sağlığı alanında karar verici, eğitimci ve uygulayıcı rollerüstlenmiş beş katılımcı ile yarı yapılandırılmış soru formu doğrultusundaderinlemesine görüşmeler yapılmış, elde edilen veriler betimsel analiz ve içerikanalizi yapılarak değerlendirilmiştir.Türkiye‟de 50 yıllık dönemde; gebeliği önleyici modern yöntem kullanımıartarken anne ölüm oranı ve toplam doğurganlık hızının azaldığı, nüfus planlamasıkanunlarının çıkarılmasını takip eden yıllarda toplam doğurganlık hızının en yüksekdüşme eğilimini gösterdiği, toplam isteyerek düşük hızının ilk kez 2008-2013döneminde yarı yarıya azaldığı tespit edilmiştir. Anne ve bebek ölüm hızları iletoplam doğurganlık hızının azalmasında; kadının eğitim düzeyinin, ilk evlenmeyaşının ve ülkenin gelir düzeyinin yükselmesinin etkili olduğu saptanmıştır.Derinlemesine görüşmelerde; üreme sağlığını etkileyen faktörler olaraksosyoekonomik ve kültürel özellikler ile nüfus politikaları, sağlık yönetimi, sağlıkhizmetleri ve sağlık insan gücünün önemi vurgulanmıştır.Anahtar kelimeler: Üreme sağlığı, Sosyoekonomik değişkenler, Nüfus ve kalkınma

AN EVALUATION OF THE RELATIONSHIP BETWEEN REPRODUCTIVEHEALTH INDICATORS AND SOCIOECONOMIC VARIABLES INTURKEY, 1963-2013Reproductive health, as an indicator of the development level of thecommunity, takes form through the economical and the cultural factors. This studywas carried out to determine the evolution of the indicators related to thereproductive health and the relation of those indicators and the socioeconomic factorsin between the years 1963 and 2013.The study was carried out as retrospective mixed research, incorporating bothquantitative and qualitative methods. In the quantitative part of the study, thechanges observed in health and socioeconomic indicators in the period of 1963-2013were examined using linear regression analysis, while Spearman‟s Correlation testwas employed in the advanced analysis to determine the status and level of therelationship between health indicators and socioeconomic variables. In thequalitative review, in-depth interviews were held with five participants qualified inthe field of reproductive health in line with the semi-structured questionnaire usedfor this purpose. The data obtained were evaluated on the basis of descriptiveanalysis and content analysis.It was observed that in the 50-year period examined, maternal death rates andtotal fertility rates dropped while there was a rise in the use of modern contraceptivemethods, the maximum downward trend of the total fertility rates indicated withinthe following years right after the family planning legislations entered into force, thetotal induced abortion rate dropped to half in between 2008 and 2013. It is found thatthe higher level of the women's education, higher age at first marriage andimprovements in income levels and distribution had influence on the decreasing ofthe maternal and infant's death rates and the total fertility rates.The in-depthdiscussions revealed that the most common factors influencing reproductive healthwere population policies, healthcare management, healthcare services, the healthcarelabor force and socioeconomic and cultural characteristics.Keywords: Reproductive health, Socioeconomic variables, Population anddevelopment