Sağlıkta eksik sigorta sorunu: Türkiye, 2004-2014

Abstract

Sağlık sigortası ihtiyaç duyulan hizmetlere erişim ve kullanımı kolaylaştırma ve cepten harcamaların yol açabileceği finansal riske karşı koruma sağlama açısından önemlidir. Ancak bireyler sağlık sigortalı olsalar da eksik sigorta sorunu ile karşı karşıya kalabilmektedir. Türkiye'de sağlık sigortası kapsamındaki nüfusun eksik sigorta sorunu yaşıyor olabileceğine dair emareler olmakla birlikte, bu sorunun doğrudan incelendiği bir çalışma bulunmamaktadır. Bu tez çalışmasının amacı, Türkiye'de eksik sigortalı hane prevalansını ve hanelerin eksik sigortalı olma olasılığını etkileyen faktörleri belirlemektir. Türkiye İstatistik Kurumu Hanehalkı Bütçe Araştırması 2004-2014 yıllarına ait (11 yıllık) veriler kullanılarak, tüm bireylerinin sağlık sigortasına sahip olduğu toplam 83.005 hane araştırma kapsamına alındı. Ekonomik yaklaşımla, hanehalkı cepten sağlık harcamasının hanehalkı tüketim harcaması içindeki payının en az %10 olduğu haneler, eksik sigortalı hane olarak tanımlandı. Eksik sigortalılık prevalansının tespitinde tanımlayıcı, eksik sigortalılıkla ilişkili faktörlerin belirlenmesinde çok değişkenli lojistik regresyon analizi kullanıldı.Tanımlayıcı bulgular, 2004-2014 yılları arasında eksik sigortalı hane prevalansının dalgalanma göstermekle birlikte genel olarak yıllar içerisinde arttığını göstermiştir. Bu artış 2014 yılında 2004 yılına göre %69'dur. Tanımlayıcı bulguların aksine, çok değişkenli analizde 2004 yılına göre tüm yıllarda eksik sigortalılık riskinin azaldığı bulunmuştur. Regresyon analizi sonucunda, 14 değişkenin 11'i eksik sigorta olasılığı ile istatistiksel olarak anlamlı şekilde ilişkili bulunmuştur. Sonuç olarak, hanelerin yaklaşık %9'unun eksik sigortalılık riskini yaşamış olması, Türkiye sağlık sisteminde bu sorunun varlığına işaret etmektedir. Bu soruna maruz kalan hanelerin özellikle düşük gelirli, yeşil kartlı, engelli, yaşlı ve çocukların daha fazla sayıda olduğu haneler olması sorunun önemini artırmaktadır ve bu durum dezavantajlı/kırılgan hanelerin yakından izlenmesini ve inovatif çözüm önerilerinin hayata geçirilmesini gerektirmektedir. Anahtar Kelimeler: Eksik Sigorta, Cepten Sağlık Harcaması, Sağlık Sigortası

Health insurance is key to facilitate access to and use of needed health care and protect people against financial risk created by out-of-pocket health payments. Unfortunately, individuals could face underinsurance, even when insured. Although there are signs that the insured population in Turkey may be at risk of underinsurance, there exist no study directly addressing this issue. The purpose of this study was to determine the prevalence of underinsurance and examine its determinants. Data came from Household Consumption Expenditure Survey provided by Turkish Institute for Statistics for the years 2004 through 2014. The study covered a total of 83,005 households, of which all were composed of insured individuals. Underinsured households were identified as those that spent minimum 10% of their consumption expenditure on health using economic approach. Prevalence of underinsurance was defined using descriptive statistics and predictors of underinsurance were defined using multivariate logistic regression analysis.Descriptive findings showed that underinsured household prevalence fluctuated between 2004 and 2014 but overall increased over the years, nearly 69% increase in 2014 relative to 2004. Contrary to descriptive findings, the risk of underinsurance was found to have decreased in all years covered relative to 2004 in multivariate regression analysis. 11 independent variables of 14 independent variables were found to be statistically significant predictors of underinsurance as a result of regression analysis. In conclusion, an about 9% of households facing underinsurance indicates the existence of the issue in Turkey's health system. Underinsured households are mainly lower-income, Green Card holders, children and elderly, therefore, there is a need for close monitoring of disadvantaged people and innovative solutions accordingly. Keywords: Underinsurance, Out-of-Pocket Health Payments, Household