Yüzbaşı Nikolay Rıçkov`un 1771 yılında Kırgız-Kazak bozkırlarındaki günlük seyahat notları ve değerlendirmesi

Abstract

Dnevniya Zapiski Puteşestviya Kapitana Nikolaya Rıçkova v Kirgis-Kaysatskoy Stepe, 1771 Godu (Yüzbaşı Rıçkov'un 1771 yılında Kırgız-Kazak Bozkırlarındaki Günlük Seyahat Notları) adlı seyahatname; Rıçkov'un Kalmuklar'ı yakalamakamacıyla kurulan askeri birliğe dâhil edilmesi ve askerî harekât ortamının kendisine sunmuş olduğu her fırsattan yararlandığı yolculuk boyunca bilimsel ve etnografik incelemelerini derlemesiyle meydana getirdiği çalışmadan oluşmaktadır. 1771 yılında Yüzbaşı Nikolay Rıçkov'un Kırgız-Kazak Bozkırlarındaki Günlük Seyahat Notları ve Değerlendirmesi adlı tezimizin amacı ise seyahatnameleri edebi türler bağlamından ayırmadan tarih ilmine yardımcı kaynaklar arasındaki yerini saptamak ve çevirisini verdiğimiz seyahatnamenin bu açıklamalar ışığında değerlendirmesiniyapmaktır. Tezimizin birinci bölümünde, öncelikle `seyahatname` kavramı üzerinde durulmuş ve seyahatnameleri elçilik raporları, hatıralar, günlükler ve coğrafya kitapları gibi türlerden ayıran ve onlarla birleştiren unsurlar ele alınmıştır. Bu bölümde Rıçkov'un seyahatnamesinin, adı geçen türler arasında şeffaf bir çizgiyle ayrılarak durduğukonumu tahlil edilmeye çalışılmıştır. İkinci bölümde Rıçkov'un hayatı ele alınarak, elimizdeki seyahatnamesi ve daha önce kaleme aldığı iki seyahatnamesinin yol güzergâhı verilmiştir. Üç eserin benzerlik ve farklılıkları coğrafik ve kültürel bilgiler dâhilinde anlatılmış, seyyahın hangi amaçlarla seyahat ettiği bu çerçevede incelenmiştir. Ayrıca yazarın seyahat boyunca izlediği yöntem, tutum ve üslubu tarafımızca değerlendirmeye alınmıştır. Son olarak üçüncü bölümde ise Rıçkov'un seyahatnamesinin tarafımızdan yapılan Rusça'dan Türkçe 'ye çevirisi verilmiştir. Bu tez ile 18 yüzyılın son yarısında yazılmış eski Rusça bir seyahatnamenin günümüz Türkçesine kazandırılarak Orta Asya çalışmalarına küçük de olsa bir katkı sağlaması amaçlanmıştır. Anahtar Kelimeler: Seyahatname, Rıçkov, Kalmuk, 18 Yüzyıl, Kırgız ve Kazaklar.

The travelogue `Captain Nikolai Rychkov's Daily Travel Notes at the Kyrgyz-Kazakh Steppe in 1771` consists of the study which Rychkov constitutes with his involvement in the military unit to capture the Kalmyks and collects the scientific and ethnographic examinations, benefiting from opportunities presented to him by the military operation atmosphere. The main purpose of our thesis is to determine the position of the travelogue among the subsidiary sources of History without distinction of the literary genres context and to evaluate this travelogue in the view of such information. In the first part of our thesis, it is primarily emphasized the concept of `travelogue` and the factors are handled seperating the travelogues from genres such as embassy reports, memoirs, diaries, geography books and combining them with travelogues. In this part it is attempted to analyze the position of Rychkov's travelogue, separated with a transparent line. In the second section, Rychkov's life is handled and it's given the itinerary of both this travelogue and two previous travelogues he wrote. The similarities and the differences of three travelogues are explained within the geographical and cultural informations and it's examined why the traveller journeyed. Rychkov's method, manner and style during his travel are evaluated by us. Finally in the third section it is presented the translate of Rychkov's travelogue. With this thesis, it is aimed to provide a small contribution to the Central Asian studies by translating an ancient Russian travelogue written in the half of the 18th century to today's Turkish language. Key Words: Travelogues, Rychkov, Kalmyks, 18th Century, Kyrgyz and Kazakhs.