XIX. yüzyıl başlarında Osmanlı müsâdere usulünde: Alemdâr Mustafa Paşa örneği

Abstract

Bu çalışmada XIX. yüzyıl başlarında, Osmanlı Devleti'ndeki dönüşüm ve reform sürecinde devletin müsâdere uygulamalarının nasıl bir çizgide devam ettiği ve merkez-taşra arasındaki ilişkilerin idari ve mali politikalar çerçevesinde Osmanlı hükümetinin müsâdereyi bir hazine geliri algılayıp bunu mali politika olarak kullanıp kullanmadığı, Alemdâr Mustafa Paşa örneği ile irdelenmiştir. Alemdâr Mustafa Paşa'nın Rusçuk âyanlığı ile taşrada idari vazifelere haiz olması ve hükümetin güven duygusuna mazhar oluşu, ileride güçlü bir ordu ile İstanbul'u zorlamasına ve sadaret makamına yükselmesine vesile olmuştur. Kısa süren sadaret döneminde Bab-ı Âli'deki yeniçeri isyanı sırasında yaşamına son veren Alemdâr'ın, ölümü sonrasında canib-i miri için mallarının müsâdere sürecine başlanmıştır. Çalışmamızın esas konusunu oluşturan Alemdâr Mustafa Paşa'nın mal varlığının müsâdere süreci, arşiv belgeleri ve muhallefat defterlerinin tasnifi ile gerçekleşmiştir. Alemdâr Mustafa Paşa'nın taşrada Rusçuk ve civar kazalarda elde ettiği mukâta'a gelirlerinin tesbiti ve emlâkının belirlenmesi ile İstanbul'da yaşadığı sadaret döneminde elde ettiği gelirler ve mallarının miri adına zapt edilerek müzayede ile satışından elde edilen miktarın büyük bir kısmı Alemdâr'ın borçlarına ödenmiş ayrıca bu süreç içerisinde Alemdâr'ın ailesinden muhtaç olan kimselere de aylık belli bir maaş tahsis edilmiştir. XIX. yüzyıl başlarında devletin uyguladığı müsâdere sistemi, gelirlerinin savaş finansmanı için hazineye alınması meselesinden oluşmaktadır. Alemdâr Mustafa Paşa'nın müsâdere edilen mal varlığından borçlarının çokluğu ve alacaklılarından tahsil edilemeyen meblağlar sebebiyle devlet hazinesine az miktarda finans aktarımı yapılmış ve miri adına elde edilen bu miktar da devlet giderleri için harcanmıştır.Bu çalışmada Alemdâr Mustafa Paşa'nın müsâdere edilen mal varlığının akıbeti arşiv vesikalarına dayanılarak ortaya konulmuştur. Anahtar Kelimeler: Müsâdere, Alemdâr Mustafa Paşa, Muhallefat, Âyan, İltizam, Mukâta'a

This study aims to examine the true nature of confiscation procedures `musadere` within the administrative and fiscal policy of the association between central and province, whether Ottoman government comprehend the confiscation incomes as a subsidize the treasure as a financial policy via the case of Alemdâr Mustafa Pasha during the transformation and reformation process of the Ottoman Empire at the beginning of the 19th century. Alemdâr Mustafa Pasha's successful administrative assignments during his ayan of Rusçuk (governor of the province) and gaining the trust of the government, led him to raise the siege of Constantinople from the reactionaries with his powerful army and promoted to Grand Vizier position. In his short time service as a Grand Vizier, he killed himself during the Janissaries revolting at Bab-ı Âli. Within the death of Alemdâr, his possessions confiscated by the treasury on behalf of the government.The main subject of this study, which is the confiscation procedure musadere of Alemdâr Mustafa Pasha is examined by the classification of archive documents and inheritance accounts muhallefat defterleri. After the identification and counting of Alemdâr's possessions which were obtained from mukâta'a revenues, properties during his administrative in Rusçuk and vicinities and also the Grand Vizier period in İstanbul. All of his possessions were sold and the most of the sale incomes used for his debt payments and a limited wage allotment established for Alemdâr's dependent relatives.The main issue of confiscation system is using incomes for subsidize the military budget by the government at the beginning of the 19th century. It's understood that Alemdâr Mustafa Pasha's confiscated possessions revenue are not adequate for his personal debts and unpaid amounts from his drawers are also problematic. For the reason that only a small amount of his revenue transferred to the the treasury and lease only used for administrative expenses.In this study the fate of Alemdâr Mustafa Pasha's confiscated possessions were put forth on the basis of the archive accounts.Key Words: Confiscation, Alemdâr Mustafa Pasha, Inheritance, Âyan, Tax System, Mukâta'a