1980`li yıllarda (1980?1990) Türkiye sanat ortamının değerlendirilmesi: Bu bağlamda dönemin, özellikle resim alanında üretilen işlere yansıması

Abstract

Türkiye'de 1980-1990 yılları arasında plastik sanatlar ortamını değerlendirmeyiamaçlayan bu çalışma, on yıllık süreci toplumsal ve kültürel iklimin değişimibağlamında ele alıp incelediği için tarihsel bir arka plan sunumunu da gereklikılmıştır. Bu nedenle, Türkiye Cumhuriyeti'nin kuruluşundan önceki sosyo-kültürelgelişmelerin çözümlenmesi ve 1923'ten önceki dönemin mercek altına alınması tezkapsamına alınmıştır.Üç ana başlıktan oluşan çalışmanın alt bölümlerinde, incelenen dönemlerin altyapısını ve arka planını daha net görebilmek amacıyla, sosyo-ekonomik ve siyasiduruma da değinilmiştir.Tezin birinci bölümünü Cumhuriyet'in kuruluşundan önce yaşanan kültüreldeğişimler oluşturmaktadır. Bu çerçevede, Osmanlı İmparatorluğu'nun Batılılaşmasürecine girişi ve bu dönüşümlerin Osmanlı Devleti üzerinde yarattığı kültürel vetoplumsal evrim incelenmiştir. Batılılaşma sürecini etkileyen en önemli itici güçkapitalist dünya ekonomisiyle bütünleşme eğilimidir. 18. yüzyılda Lale Devri'ylebaşlayan bu yönelişin, 19. yüzyıldan bu yana askeri ve bürokratik kanat tarafındanyürütülmekte olduğu görülmektedir. Osmanlı bürokrasisi içinde Batı'yla yakıntemaslar, III. Ahmet döneminde başlamış, III. Selim, II. Mahmut ve II. Abdülhamitiktidarlarında hızlanarak devam etmiştir. Lale Devri'nde, özellikle peyzaj vemimarlık alanlarında değişimler söz konusuyken, sonraki dönemde Batılı tarzdaplastik değerlere ilgi duyulmaya başlanmıştır. Bu süreçte, Tanzimat ve ardındanMeşrutiyet'in ilanıyla Batılılaşma çabalarının kurumsal niteliğe dönüştürülmeyeçalışıldığı görülür. Ancak, bu çabalar ve eğilimler, yönetici sınıfla halk arasındakidüşünsel ve sosyo-ekonomik uçurumların azaltılmasından çok derinleşmesine nedenolmuştur. Dolayısıyla, yönetici elitin yaptığı yenilikler toplumun çoğu tarafındanbenimsenmemiş, çeşitli tepkilere yol açmıştır.İkinci bölümde ise 1923-1980 yıllarında Türkiye'nin kültür ve sanat ortamındakigelişmeler incelenmiştir. Alt bölümlerde, Cumhuriyet'in ilanıyla birlikte, ülkedeyaşanan köklü kültürel siyasal değişimler, tarihsel dönemlere ayrılarak ele alınmıştır.Bu bağlamda ilk olarak, çok partili siyasal döneme kadar incelenen bölümde,Cumhuriyet'in kültür siyasaları ve kurumsallaşma adımları irdelenmiştir. Osmanlıgibi geleneksel ve içe kapalı bir toplumu miras alan Cumhuriyet'in önder kadrosu,başından itibaren yüzünü Batı'ya dönmüş ve hedeflerini bu yönde koymuştur.1950'lerden sonra Demokrat Parti'nin iktidara gelişiyle beraber, devletin kültüralanında yaptığı atılımlar yavaşlamış, sanatçı-devlet işbirliği gittikçe zayıflamıştır.Yeni hükümetin sanata ve sanatçıya desteğinin azalması sonucu, bu boşluğu özelsektörün doldurmaya çalıştığı görülür. Özellikle 1970'lerin ortasından başlayarakyoğun bir biçimde açılan özel galeriler, 1980'lerle birlikte bu alandaki etkisini dahafazla hissettirmiştir.Üçüncü bölüm, çalışmanın ana eksenini oluşturmaktadır. ?Türkiye'de 1980-1990Döneminde Plastik Sanatlar Ortamı? başlığı altında ilk önce, 80'lerin dünyakonjonktürüyle birlikte, yeni-liberal ekonomik programın uygulamalarınadeğinilmiştir. Ardından bu paradigma değişiminin toplumsal yaşamda ve kültürelalanda bıraktığı izlerin sanat ortamına yansıması incelenmiştir. Bu bağlamda1980'lerde, sanat ortamındaki değişimleri hazırlayan koşullar irdelenmiştir. Ayrıca,bu dönemde, devlet ve özel galerilerde düzenlenen bazı sergilere değinilmiştir.Ekler bölümünde ise, sanatçılarla yapılan röportajlar sunulmuştur. Bu görüşmelerdesanatçıların, 80'li yılların Türkiye sanat ortamına ilişkin gözlem ve yorumlarına yerverilmiştir.Anahtar Sözcükler: Çağdaş sanat, görsel sanatlar, yeni liberalizm, modernizm.

This study aims to evaluate the fine arts environment between 1980-1990 within thecontext of social and cultural climate changes; for this reason it necessitates ahistorical background presentation. Therefore, the analysis of the socio-culturalchanges before the establishment of Turkish Republic has also been included.The research comprising of three main titles also included the socio-economical andpolitical environment in its sub-titles for better analysing the background of thestudied periods.First chapter of the thesis is about the cultural changes before the establishment ofTurkish Republic. Ottoman Empire?s introduction to westernisation process and itscultural and social influence is analysed. The main factor affecting the westernisationprocess is the tendency of integration with the capitalist world economy. Thisinclination beginning in the 18th century has been enforced by the military andbureaucratic class. Relations of Ottoman bureaucracy with the western world hasbegan in the rule of Ahmet III and been accelerated in the rules of Selim III,Mahmud II and Abdülhamit II. After the changes occuring in the realms of landscapeand architecture in 18th. century, the main artristic interest has been in fine arts inwestern fashion. In this process, it can be observed that, with the proclamation ofadministrational reforms and constitutional monarchy, the westernization effort hasattained an institutional aspect. But these efforts and inclinations has deepened thesocio-cultural gap between the ruling elite and the ruled people. Therefore, rulingelite?s reforms has been encountered by reactions from most of the ruled class.In the second chapter, developments in the cultural and artistic environment between1923-1980 has been analysed. In the sub-chapters, cultural and political changes afterthe proclamation of republic has been evaluated within the context of historicalperiods. Thus firstly, the republic?s cultural politics and institutionalisation effortsuntil the multi-party period has been discussed. It can be stated that the founder eliteseeking to reform a closed social structure was western inclined. After the rule ofDemocratic Party in 1950?s, state?s cultural refoms has been declined andcooperation between the state and the artists weakened. The private sector attemptedto fill this gap. Private art galleries intensively opening by the mid-1970?s became tobe influential in the realm.The third chapter composes the main axis of the thesis. Under the heading of ?FineArts Environment in Turkey Between 1980-1990?, neo-liberal economical programsof the 1980?s new world conjuncture is discussed. Then, this paradigm shift?sinfluence on social and cultural life and its reflection on artistic environment areexamined. In that context, conditions changing the artistic environment in 1980?s areanalysed. Besides, some exhibitions in public and private art galleries in that periodare taken into consideration.In appendix, interviews with the artists are presented. By those interviews, artists?observations and comments on the artistic environment in Turkey in 1980?s arehandled.Keywords: Contemporary art, visiual art, neoliberalism, modernism.