Türkiye Türkçesinde ki`li birleşik cümle üzerine bir inceleme

Abstract

Bu çalısmamızın konusu 1922 ? 1996 yılları arasında yayımlanmıs ve her biriyaklasık bes yıllık bir zaman aralığını temsil etmek üzere seçilmis yirmi iki Türkromanından olusturulmus bir metinlerde tespit edilen ki'li birlesik cümlelerinyapısının hangi görev ve anlam ilgileriyle kullanılmıs olduğunu arastırmaküzerinedir. Tezimizin esas konusunu olusturan ana bölüme geçmeden önce, dilimizinana malzemesi olan kelimelerin sistemli bir sekilde bir araya gelerek olusturduklarıcümle, tüm özellikleri ile kavranmaya, anlatılmaya çalısılmıstır. Türk dil bilgisiüzerine yazılmıs kitaplardan, dil bilgisi uzmanlarının görüslerinden,tanımlamalarından faydalanılmıs, Türk gramercilerinin cümle tasnifleri incelenmisve bu tasniflerdeki benzer ve farklı yönler ortaya konmustur. Ki'li birlesik cümlenindahil olduğu birlesik cümle yapısı irdelenmis, birlesik cümlenin gramercilertarafından nasıl bir tanımlamaya ve tasnife tabi tutulduğu tespit edilmis, bu cümleyapısının tarihi süreci kavranmaya çalısılmıstır.Uygurlar döneminde tercüme faaliyetleri dolayısıyla dile yerlesmis bu yapınınsırayla; Karahanlı, Harezm, Çağatay, Osmanlı ve Fars dillerindeki kullanımları,görev ve anlam özellikleri incelenmistir. Bu cümle yapısının tarihi seyri 8. Yüzyıldanalınıp, 19. Yüzyıla kadar getirilmistir. Bu sekilde tezimizin ana zeminiolusturulduktan sonra, modern Türk gramerinin ki'li birlesik cümleyi değerlendirmebiçimleri ele alınmıs, bunlar da kendi içinde bir sınıflandırmaya tabi tutulmustur.Buradan hareketle 20.yüzyıl Türk romanlarındaki ki'li birlesik cümleler toplanarak,bir veri tabanı olusturulmus; cümleler daha önce yapılmıs tasnifler, görev ve anlamdeğerlendirmeleri ısığında belli bölümlere ayrılmıstır. Tespit edilen cümlelerinyüzyıllar içerisindeki kullanım özellikleriyle paralellikler kurulmus, yanı sırafarklılıklar da ortaya konmaya çalısılmıstır.Anahtar sözcükler : Söz dizimi, Türkiye Türkçesi, Birlesik cümle, ki'li birlesik cümle

The subject of this study is on searching in which function and meaning compoundsentence structure with ?ki? was used in Turkish novels between 1922-1996 determined byus. Before starting the principal part forming the main topic of our thesis, a sentence thatwords which are the main materials constitute by coming together systematically has beentried to explain and comprehend with its all features. It has been utilized from the bookswritten on Turkish grammar, the view of the linguists, definitions and sentenceclassifications by Turkish grammarian have been studied and the similar and differentaspects in these classifications have been introduced. Compound sentence structure thatcompound sentence with ?ki?was included in has been considered ( questioned) and whatsort of description and classification a compound sentence was put through by grammarianshas been determined and the historical process of this sentence structure has been tried tounderstand.The usage, function and meaning characteristics successively in Karahanlı, Harezm,Çağatay, Ottoman and Farsi (Persian) languages of this structure that got into the languagethrough the translation functions in Uygurs period have been studied. The historic progressof this sentence structure was taken from the 8th century and brought up to the 19thcentury. After forming the basic ground of our thesis in that way, the ways Turkish grammarevaluated compound sentence with ?ki? has been discussed and subjected to a classificationin themselves. From this point, a data base has been constituted collecting compoundsentences with ?ki? in 20th century Turkish novels ; the sentences have been separated intospecific sections in the light of the evaluations of function and meaning and classificationsthat were done before. Parallelism has been established with the use features throughcenturies of sentence determined. In addition, the differences have been tried to introduced.Key words : Syntax, Turkish syntax, `ki` particle.