A comparative study of religion-state relations in Greece and Turkey: The identity cards controversy

Abstract

Din ve devlet arasındaki ilişkiler, bu iki alanın sınırlarının net bir şekilde çizilmesiyle ilgili zorluklar nedeniyle siyasi yaşamı derinden etkilemektedir. Modernite, bu alanların birbirinden ayrılması konusunun ön planda olduğu dönem olarak bilinmektedir. Bu dönemde süreç içerisinde laikleştirme teorisini ve bu teorinin alternatif modellerini şekillendiren farklı fikirler ortaya çıkmıştır. Modernite altında biçimlenen ulus-devlet kavramı çerçevesinde söz konusu laikleştirme teorileri ile laisizm ve laisite gibi farklı modeller, ulus-devletlerin kendi sınırları içerinde yer alan vatandaşlarını etkileyen din-devlet ilişkilerini daha iyi anlayabilmek için birer kategori olarak kullanılmaya başlanmıştır. Bu nedenle, söz konusu modeller modern birer kurum olarak vatandaşların devletler tarafından nasıl şekillendirildiklerini ve ne türlü davranış biçimlerine maruz kaldıklarını yansıtmaktadır.Bu çalışma, modern çağda din, devlet ve vatandaş arasındaki farklı ilişki biçimlerinin nasıl geliştiğini anlamaya yönelik bir girişim olmakla birlikte Türk ve Yunan ulus devletlerinin farklı deneyimlerinin bir kıyaslaması etrafında şekillenmekte ve modernleşme projelerinin merkezinde AB'nin temel kurum olarak yer aldığı ülkelerin mevcut konumlarını anlamamızı mümkün kılmaktadır. Bu çerçevede konunun halihazırda gündemde olan tüm boyutlarına değinmektense, çalışmanın odak noktasını Türkiye'de ve Yunanistan'da kimlik kartlarındaki din hanesinin kaldırılması ya da farklı bir hale getirilmesine yönelik olarak 2000 ve 2004 yıllarındaki girişimler üzerine ortaya çıkan kimlik kartı tartışmaları oluşturmaktadır. Yunanistan'da kilisenin itirazlarına rağmen din hanesinin kimlik kartlarından tamamen kaldırılması, Türkiye'de ise din beyanının kişinin tercihine bırakılması ile sonuçlanan bu girişimler, söz konusu ulus-devletlerin şekillenmesinde vatandaşlık algısının oluşmasına paralel olarak gelişen din-devlet ilişkilerinin inşa edilmesi süreci bağlamında değerlendirilmektedir.

The current era of modernity has been preoccupied with the relationship between religion and state, and with defining and establishing the boundaries between the two spheres. Over the last decades, different ideas have emerged shaping theories of secularization and paving the road for alternative models of state-religion interaction. Under the context of nation-states, which was itself shaped by modernity, models of secularization such as laicism, laicite, etc., came to be used as frameworks through which to understand how the states perceive their relationship with their citizens? religious beliefs and practices. Therefore, those models reflect how citizens, as a modern entity, are shaped and treated by the nation-state.This study analyzes the evolution of various relationships between religion, state and citizenship in the modern era, based on a comparison of the Turkish and Greek nation-states, two states which have placed EU membership at the center of their respective modernization projects. Rather than dealing with all dimensions of religion-state relations, this study focuses on identity card discussions, which emerged following Turkish and Greek attempts to refigure or remove the religion section on the identity cards in 2000 and 2004 respectively. In Greece, the individual?s religious affiliation was totally removed from ID cards against the Church?s strong opposition, while in Turkey, declaring one?s religious affiliation on ID cards was made optional. The subtexts of these different courses of action are explored vis-à-vis the two states? experiences during the process of constructing the religion-state relationship, which coincides with the construction of citizenship perception in the formation of those nation-states.