Türk edebiyatında İstanbul temsilleri ve kent-birey ilişkisi

Abstract

Bu tezin yazılmasındaki temel amaç, yedi edebî metin yazarının ve bu metinlerdeki karakterlerin üzerinden, Osmanlı İmparatorluğu'ndan Türkiye Cumhuriyeti'ne geçişin İstanbul ve bireyler üzerindeki etkileri üzerine düşünmektir. Anlaşılacağı gibi, yöntem olarak edebî metinler incelenmiştir. Avrupa'da modern kentin doğuşu ve içerisindeki bireylerin dönüşümü üzerine yazılan teorik metinlerin temel alındığı bu tezde, İstanbul'a dair değişim iki başlık altında incelenmiştir. Henri Lefebvre'in ritimanaliz projesinden esinlenilerek yazılan İstanbul'un Ritimleri bölümünde, İstanbul'un çehresini derinden değiştiren konaklardan apartmanlara geçiş, kentin Batılılaşma ve modernleşme serüveninde temel bir tema olarak kullanılmıştır. Bu bölümde, ihtişamlı geçmişini geride bırakan kentin modernleşme sürecinin bir sonucu olarak, incelenilen edebî bireylerin temel olarak ne kendileri ne başkası olabildiği görülmüştür. Bu arada kalmışlık hissinin özellikle bireylerin ve kentin gündelik hayatının işlendiği bu metinlerde çok kullanılan bir tema olması da oldukça dikkat çekicidir. Sokaklar ve Arayış adlı bölümde ise, arada kalan, kendilerine, geçmişlerine ve kentlerine yabancılaşan bu edebî bireylerin neredeyse dürtüsel bir şekilde bir arayışa girdikleri gözlemlenmiştir. Bu arayış, bazen bir kadını, bazen hayatı anlamlandıracak bir amacı hedefliyor gibi görünse de, temelde kişilerin kendilerine dair olması açısından oldukça dikkat çekicidir.

The main motive behind writing this thesis is to think on the effects of the transition of the Ottoman Empire to Turkish Republic, on İstanbul and on its residents, based on seven writers and their novels. As one may understand, the analysis of chosen seven novels is adopted as methodology. Based on the theoretical writings on the emergence of the modern city and on the modern citizens in Europe, this thesis is divided into two main chapters. The first chapter which is titled as The Rhythms of İstanbul and which is based on Henri Lefebvre?s Rhytmanalysis project, the replacement of the wooden mansions by the appartment houses is used as a main schema to think on the westernization and modernization of the city. In this chapter, it is argued that as a result of the modernization process of İstanbul, the residents in it suffered from a feeling of in-betweenness . In the second chapter titled as the Streets and Searching, it is argued that the literary figures analysed who are in-between and who are estranged to themselves, their pasts and their city, started to search, as if instinctively. This search seems to aim at finding a woman or a purpose which will give meaning to life at other times but it is actually a search directed to one?s own self.